26 Nisan 1917’de Rus Müslümanları Merkez Bürosu Turkistanski Golos [Türkistan’ın Sesi]
isimli gazetede Rusya’daki Müslüman kadınlara yönelik bir çağrı metni
yayınlar.[1] Yazıda şu soruya yer verilmektedir: “Rusya’da Müslümanların
hayırlı çalışmaları konusunda milyonlarca Müslüman kadının desteğini nasıl heba
edebiliriz?”[2] Bu çağrı üzerinden, Müslüman kadınlar örgütlenme, komiteler
oluşturma ve oy kullanma üzerinden yeni kurulan politik oluşum dâhilinde diğer
Rus kadınlarına katılmaları konusunda teşvik edilirler. Feminizmden çok
sosyalizme dikkatleri çekmek isteyen sosyalistler saflarına kadınları katarlar
ve onlara oy kullanma ile özgürlük vaat ederler. 1917 Şubat Devrimi’ni
tetikleyecek olaylar zincirinin oluşmasına katkı sunan kadınlardır. Trotsky ve
diğer isimlerin iddiasına göre [23 Şubat 1917’de Uluslararası Kadın Günü’yle
bağlantılı olarak] kadınlara verilen tatil gününe yönelik sosyalistler herhangi
bir faaliyet örgütlememiş olmalarına karşın[3] kadın işçiler sokaklara dökülür,
Uluslararası Kadın Günü’nü kutlar, bu gelişme bir dizi protestoyu ve eylemi
tetikler, kadınlar erkek yoldaşlarına işlerini bırakıp gösterilere katılma
çağrısından bulunurlar.[4] Kentlerde ve sanayileşmiş bölgelerdeki birçok Rus
kadına sosyalist örgütler bildiri ve broşürler dağıtır. Bildirilerde onlardan
“erkek yoldaşlarıyla dayanışma içine girmeleri ve hükümetle fabrika sahiplerine
karşı verilen müşterek mücadeleye katılmaları istenmektedir.”[5] Rusya
Müslümanları Merkez Bürosu da aynı şekilde Müslüman kadınları mücadeleye
katılma konusunda teşvik eder, üstelik ilahilere özgü coşkulu bir dille:
“Müslüman kadınların gözleri bugünün yeni hayatının o yüce görüntüsüyle
dolmalı! Müslüman kadınlar yaşamak denilen mücadeleye faal olarak katılmalı.
Onlar o büyük koronun bir parçası olarak seslerini yükseltmeli.”[6] Böylelikle
Müslüman kadınlar dinlerini terk etmeksizin devrimci davaya katılmaya
çağrılırlar.
Rus sosyalistleri sadece destek görmek için
gitmezler Müslüman kadınlara. Her ne kadar birçok sosyalist aydın ateistse de
çoğu sosyalist lider dindarları dışlamama konusunda ihtiyatlı bir tavır
içerisindedir. Lenin’in kanaatine göre dinî inançların terk edilmesi sosyalist
bir partiye üyeliğin ön şartı olamaz. 1909’da teist işçilerin partiye
kazanılması ile ilgili yazdığı yazıda şunları söyler: “Onların dinsel
inançlarına karşı en küçük bir tecavüzün kesinlikle karşısındayız.”[7] Dine
yönelik bu hoşgörü sadece Hristiyanları değil emperyalist Rusya’dan büyük
baskılar görmüş Müslümanları da kapsar. Buna karşılık birçok Müslüman da
sosyalistlerin belirlemiş oldukları amaçlara destek sunar. Birinci Tüm Rusya
Müslümanları Kongresi 1-11 Mayıs 1917’de Moskova’da düzenlenir. Bu konferansta
bin kadar Müslüman delege (ki bunların iki yüzü kadındır) sekiz saatlik işgünü,
mülkiyetin yeniden dağıtılması ve kadınlara eşit hakların verilmesi gibi
sosyalistlerin birçok politikası lehine oy kullanır.[8] Bu kongre aynı zamanda
yeni Rus cumhuriyeti içerisinde kültürel ve dinî bir özerklik olarak varolma
fikrine de destek sunar: “Rusya’da devletin inşa edilme biçimi Müslüman
milletlerin çıkarlarına uygundur. Bu devlet millet-toprak-federasyon temelli
örgütlenmiş demokratik bir cumhuriyettir. [...] Tüm Rusya’da yasama yetkileri
bulunan merkezî bir genel Müslüman kurumu oluşturulmalıdır.”[9] Birçok Müslüman
Bolşeviklerin ve diğer partilerin savunduğu sosyalizmin İslamî değerlerle
birçok ortak yönü olduğuna inanmaktadır. Her iki taraf birçok sloganda
ortaklaşabilmektedir. O dönemde atılan sloganlardan birisi şudur: “Yaşasın
sovyet iktidarı, yaşasın şeriat”[10] Sosyalistler dinî hürriyet fikrini
desteklemeyi sürdürürler. 24 Kasım 1917’de başında Bolşeviklerin bulunduğu yeni
sovyet hükümeti Müslümanlarla “Rusya ve Doğu’nun Tüm Müslüman İşçilerine”
başlıklı bir deklarasyonla temas kurar. Bu deklarasyon Müslümanlara şunu
söylemektedir: “İnançlarınız ve pratikleriniz, millî ve kültürel kurumlarınız
sonsuza dek hürdür ve kutsaldır. Bilin ki tüm Rusya halklarına verilen haklar
size de verilmiştir ve bu haklarınız devrimin kudretli ellerinde koruma
altındadır.”[11] İslam sonraki yıllarda devletin dayattığı politikadan muzdarip
olsa da Bolşevik hükümeti en azından yeni rejimin ilk yıllarında Müslüman
toplumun dinî hürriyetten istifade etmesine imkân sağlamıştır.
1917’de Bolşevikler birçok Müslüman’ın ve Müslüman
örgütün desteğini almışsa da aynı yılın sonunda yapılan Kurucu Meclis seçiminin
sonuçlarının da gösterdiği üzere Müslüman milliyetçiliği ya da Müslüman
özerkliği meselesi birçok Müslüman’ın esas olarak odaklandığı husustur.
Müslüman milliyetçi ve liberal partiler seçimde bir milyondan fazla oy
alırlar.[12] Oyların büyük kısmını Orta Asya’daki Kazan kentinde alan Müslüman
partilerin buradaki oy toplamı 250.000’den (toplam oy toplamının yüzden
25’inden) fazladır.[13] Rusya’daki Müslüman toplumu çarın devrilmesini
desteklemiş ama onlar için hâlâ önemli olan mesele kendi kaderini tayin hakkı
meselesidir.
1917’de Rusya’daki
sosyalist hareketler Müslümanlarla temas kurmuş, onların inançlarını terke
zorlamaksızın, bu kesimi devrimci davaya kazanmaya çalışmışlardır. Birçok
Müslüman da bu temasa olumlu cevap vermiş, erkek ve kadınlarını yeni Rusya için
verilen kavgaya ve sosyalist davaya katılmaya teşvik etmiştir. Gelgelelim
Birinci Tüm Rusya Müslümanları Kongresi ve 1917 tarihli Kurucu Meclis
seçimlerinin sonuçlarının da gösterdiği üzere Rusya Müslümanları esas olarak
yeni sosyalist devlette İslamî manada bir kendi kaderini tayin hakkına
bağlıdırlar.
Marie McGraw
6 Mart 2012
6 Mart 2012
Dipnotlar
[1] “Appeal to Muslim women by the Central Bureau
of Russian Muslims,” Michael C. Hickey, ed. Competing
Voices from the Russian Revolution içinde (Greenwood Press, Santa Barbara,
CA, 2011), s. 170. Ekitap baskısı.
[2] A.g.e.
[3] Ruthchild, Rochelle. “War, Revolution,
Victory?” Equality and Revolution:
Women’s Rights in the Russian Empire, 1905-1917 içinde (University of
Pittsburgh Press, Pittsburgh, PA, 2010), s. 220.
[4] Ruthchild, “War, Revolution, Victory?”, s. 220.
[5] A.g.e.
[6] “Appeal to Muslim women”, Hickey, Competing Voices, s. 170.
[7] Lenin, Vladimir Ilyich. “Attitude of Worker’s
party toward religion”, 1909, Andrew Rothstein, Bernard Isaacs Çev., Lenin, Collected Works içinde (Progress
Publishers, Moskova, 1973, Cilt. 15), s. 402-413. Erişim tarihi: 5 Mart 2012.
[8] Crouch, Dave. “The Bolsheviks and Islam,”
International Socialism 110 (Nisan
2006).
[9] “A Resolution by the First All-Russian Muslim
Conference,” Hickey, Competing Voices
içinde, s. 171.
[10] Crouch, “Bolsheviks and Islam”.
[11] “To All Muslim Workers of Russia and the
East,” Crouch, “The Bolsheviks and Islam” içinde.
[12] Radkey, Oliver. The Election to the Russian Constituent Assembly of 1917 (Harvard
University Press, Cambridge, MA, 1950), s. 16.
[13] Radkey, Election,
s. 27.
0 Yorum:
Yorum Gönder