Sol analizlerin büyük kısmında bu söz öne çıkıyor:
“onlar düşünsün”. Evrensel gibi
yayınlarda, “kriz var, işçiler düşünsün” deniliyor özünde. Başka yayınlarda
işçinin yerini halk alıyor. Kimse, “işçinin, halkın öncüsü bizdik hani?” diye
sormuyor, sorumluluk almıyor. İşine geldiği yerde her örgüt, suçu günahı halkın
ve işçi sınıfının sırtına yüklüyor.
Bu liberal tutum, tuhaf gelecek ama, Perinçek’in
23 Nisan değerlendirmesinde de var. Perinçek, Maoizm gereği silâha sarılıyor, oysa
o silâh, askerin silâhı. Onda Maoizm, somut ordudan soyut halka doğru
kuruluyor. Halkı küçümsemek, birey aydın olarak halktan soyutlanmak için orduya
kitleniyor. O, sonradan görme Maoist! Bu hâliyle, tüm yükü ordunun sırtına
atıyor, kendisini rahatlatıyor.
Esasında Perinçek’i eleştirenlerle Perinçek aynı
düzlemde duruyorlar. Hepsi de sorumluluk alma, hesap sorma ve hesap verme
arasındaki ilişkiye küfrediyorlar. Şu meşhur 32. Gün programında Bülent Uluer
doğru söylüyor: “Perinçek de bizim öz evladımız!” O evlat, liberalizmin yarım
bıraktığı işlere soyunuyor, liberaller de faşizmin yarım bıraktığı işleri
üstleniyor.
Perinçek, 23 Nisan’ın çocuklara bayram olarak
verilmesini eleştiriyor. “Atatürk’ün peygamber olmadığını” söylüyor. Zira
kendisi, “münafık bir Atatürkçü”, bir nevi “İslamsız Müslüman”. O yüzden yan
yana düşüyorlar. “Medeniyet tarikatı” üyesi olarak bir tür laikleşmeyi,
dünyevileşmeyi eleştiren Perinçek, herkesi o dine bağlı kılmaya çalışıyor,
bağlı olmayanları tekfir ediyor. Esasında Türkiye’deki Osmanlı’ya kol kanat
geriyor, devlet geleneğini koruma altına alıyor, görevini ifa ediyor. O, özel
yetiştirilmiş bir ailenin üyesi.
Aynı tutum, eski bir “Maoist” olarak Emrah
Cilasun’da da var. Kendisi, Avakian’ın müridi. Postmodern peygamber olarak
Avakian, Maoizmin dünya genelinde laik bir din olmasını eleştiriyor. Esasen
genel din eleştirisini Maoizm bağlamında, Maoizm için yapıyor. Yerine Amerikan
derin devletinin icadı olan “din olmayan din”ini yerleştiriyor. Mao’daki
büyüyü, haleyi, tılsımı, hegemonyayı dağıtmak için liberalizmin alet edevatına
sarılıyor. “İlk kez bilimsel temeline oturttuğu” iddia edilen komünizm, bireyin
esrik varlığından, bilim de onun zırvalarından, çıkarından ibaret. O birey,
sorumluluktan azade, hesap vermiyor, hesap sormuyor. Hesap dışı yaşıyor.
Perinçek de halkın sorumluluğunu almamak için
orduya sarılıyor. Cilasun da modernizmin ve aydınlanmanın ordularına...
Aralarında ölçek farkı var, ölçü aynı. Aynı düzleme Muzaffer Oruçoğlu’nu da
almak lazım. Gün Zileli ise devlet adına anarşizm suyunun başını tutuyor.
Hepsi de kısa vadeli çözümler sunuyorlar, devrimi “kuyruklu
yıldız çarpması” gibi tahayyül ediyorlar, olmayacak dua olarak sunuyorlar, Marx’ın
dediği gibi, işçilere “elli yıl devrim olmayacak” diyemiyorlar.
Bu söz, kısa günün kârı, dostlar alışverişte
görsün türü pratiklerin bir eleştirisi olarak dile geliyor. İşi, işe
örgütlenmeyi, Lenin’in dediği gibi, “örgütlenmeyi işçilerden öğrenmeyi” öne
çıkartıyor.
Kadim tartışmadır: solda ana eğilim, düşmanın
büyüklüğünü ve nesnelliğini anlatmanın, tasfiyecilik olduğunu söylüyor. Oysa
kitleler, o idrakin alazladığı eylemle devrime yürüyorlar. Devrim, bireyin
meslekî ideolojik serzenişlerini tanımıyor.
Tarih sarsılmaya, yarılmaya yazgılı. Bireyin
yapacaklarına kitlenenle kitlenin yapacaklarına kitlenen, asla bir olmuyor.
Düşmanın büyüklüğüne ve nesnelliğine dair teori, ideolojik ve politik
düzeylerde kendi kitlesini “çağırıyor.”
Meselenin hacmini, ebadını ve derinliğini anlamak
ve anlatmak, o ölçüde kendi kitlesini ve mücadelesini “kuruyor”. Memelerini bir
kilise önünde teşhir etmek de kendine göre bir “kitle ve mücadele” çağırıyor.
CHP’yle faşizmi geriletmek de öyle, Twitter’da yeni açtığı kafeye müşteri
bulmak için yazılan allı pullu sözler de öyle. Bunlar, köklü, kadim, kapsamlı bir
faşizmi yenmeye yazgılı eylemler, asla değiller. Olsa olsa onun ekmeğini yeme
derdindeler.
Perinçek de o bireyler gibi, her türlü
sorumluluğu, işin yükünü bir yere havale ediyor. O yer ordu oluyor. Ülkede
varolma hakkı, siyaset hakkı, düşünme hakkı ona terk ediliyor, geriye bireyin
zevkli ve renkli dünyası kalıyor.
23 Nisan eleştirisi, Perinçek’in çocukların asker
gibi yetiştirilmesine karşı olan DSİP’le aynı kafada olduğunu gösteriyor. Ordu
uzmanlaşmalı, sorumlulukları üstlenmeli, ordulaşmaya asla izin verilmemeli.
Sanılanın aksine Vatan Partisi, Türk ve milli olanın devrimcileşmesinin önünü
almak için var. TKP ve diğer yapılar gibi. Hepsi, işin belirli bir parçasını
ifa ediyor. DSİP “Ermeni” diyor, onun malına, zenginliğine odaklanıyor;
Perinçek “o mal benim” diyor. Aynı yerde duruyorlar.
Esnaf-zanaatkâr ideolojisi, ordunun varlığına ve
aklına fazla değer ve önem veriyor. Kendisini oradan kuruyor. Sol, devrimi
emperyalizme; sosyalizmi kapitalizme havale ediyor. Bu, tam da esnaf-zanaatkâr
ideolojisi üzerinden işleyen bir süreç. Bu ideoloji, silâhı orduya teslim
ediyor; bireye rahat bir alan açmaya çalışıyor. Perinçek bu yüzden "çıplak kapitalizm" karşı ama giyinik olanına dost!
O ideolojinin, bu devletin belkemiğini oluşturan
Anadolu halkının, yoksulunun, o tezeklilerin zihinlerinde ve pratiklerinde
oluşacak çatlağı önemsemesi mümkün değil.
Bugün belli başlı isimler, içten içe, Perinçek’e
haset ediyorlar. Onun pratiğini farklı bağlamlarda, farklı alanlarda
güncelliyorlar. Herkes kendi kümesinin Perinçek’i olmak istiyor.
Ermeni denilince toprağa gömülmüş çil çil
altınlar, Kürt deyince gerici yobaz feodal ağalar geliyor akla. Türkiye
sosyalist hareketinin bilinci, bunun ötesinde değil. Ermeni ve Kürt düşmanı
Perinçek ile Ermeni ve Kürt dostu Türk sosyalisti, esasen yan yana.
Perinçek, sorumluluk almadan, hesap sormadan ve
hesap vermeden bugünlere bir lider olarak geldiği için birçok küçük örgütün
şefinin ağzını sulandırıyor, göğsünü kabartıyor. Ondaki teori ve Maoizm,
“asker-millet el ele” düzeyinde. Bu kemalizmle kemalizmi eleştiriyormuş gibi
yapan ama aynı medeniyet tarikatına üye olan örgütler, bir ve aynı.
Perinçek, olmuş bir devrimin müdafisi. Olacak olan
devrime doğal olarak karşı. Günlük çözümlerle, ağza sürülen balla, dostlar
alışverişte görsün pratiğiyle bugün devrim işçiliğine nasıl düşmanlık edilirin
örneğini sunuyor, birçok küçük perinçek gibi…
Ali’siz Alevilik bir
icattı, devlete aitti. Perinçek’in Kemal’siz kemalizmi de öyle. Kimi
troçkistlerin Troçki’siz troçkizmi, kimi Maoistlerin Mao’suz maoizmi de aynı
tespihin taneleri, tespihin imamesi ise devlet.
Şeyh İmam. Mısırlı müzisyen. “Çöküş dönemlerine
kafa tutmuş ve daha iyi bir gelecek için arzulu olan binlerce işçi ve aydını
harekete geçiren politik Arap müziğinin en önemli unsuru”.[1] Hafız… Altmışlarda
“adalet marşları” besteliyor. Che Guevara’nın ölümü üzerine yaktığı bir ağıt da
var.[2]
İmam, “El-Ful
V’il Lahme” isimli bir şarkısında[3] her yerde halkı et değil de bakla
yemeye teşvik eden bir doktordan bahsediyor. Muhsin isimli bu doktoru
eleştirdiği bu şarkısında, “Doktor Muhsin, bırak da biz et yiyerek zehirlenelim
siz de bakla yiyerek daha iyi, daha sağlıklı beslenin” diyor.[4]
Tabii ki bu şarkı, ancak tekellerin henüz veganizm
pompalamadıkları dönemde bestelenebilirdi. Bugün hem Şeyh İmam hem de bu türden
şarkılar, gerici ve demodedirler. Tekeller, etten mahrum ettikleri kitlelere
veganizm öğretmektedirler. İşsiz bıraktıkları erkeklerin kızlarını, eşlerini
feminizmle kandırmaktadırlar. Aile, vatan, tanrı ile savaşında LGBT bireyleri
silâhaltına almaktadırlar. Birey, ancak LGBT olabilir, gerisi zafiyettir. Buradaki
mesele, LGBT değil, onun edebiyatını yapanlardır.
Gebze’deki mahpushanede evlatlarını ziyarete giden
ama polisin aşağılayıcı saldırısına maruz kalan analara dair görüntüler, ancak
vicdanı yaralayabilir. Bu devirde vicdan, kolay iyileşen bir şeydir.
Resimlerde, videolarda gördüğümüz hâl de analar da bugün solun büyük bir kısmı
için gerici ve demodedir.
Çünkü artık faşistlere inat, “ne tanrı, ne vatan,
ne aile” diye haykırıldığı günlerdir.[5] Zemin çatlamış, sınırlarına, kabına
sığmayan, bütünlüğünün pazardaki kıymetini gören birey, ortalığa fırlamıştır.
Bedeni kendisinin oyun bahçesi zanneden, onu pazarın uzantısı kılan alıklık,
güncellenmiştir. Bütünlüğe, özneliğe ancak burjuva olmakla mazhar olabileceğini
düşünenler, herkese akıl dağıtmaktadırlar.
Zemini çatlatan piyasa için mahpushane önündeki o
ananın başındaki beyaz eşarp, sıkıcı, sıkıştırıcı ve rahatsız edicidir. Ona
gölge olan koca-erkek, eril, gerici, yozdur. O anaya siyah gözlükleri ve
copuyla baskı uygulanmasına imkân veren vatansızlık ve devletsizlikse, tek
özgürlük biçimidir. İşte bazı örgütler, o erkeğe karşı silâhlanmaktadırlar.
Ulus-devlet eleştirileri, ulus olmaya, devlet olma kavgasına yöneliktir. Solun
ağzında çiğneyip şekil verdiği, sonra da taptığı helva, tekellerindir, burjuvazinindir.
* * *
Mesele, elin iş tutması, ellerin ortaklaşmasıdır.
İş tutulunca mekân genişler, ayrıntılar zenginleşir, pratiği besler, iş aktıkça
çoğullaşma, çağlama, ihtiyaç hâlini alır. Eli işte gözü oynaşta olan için mekân,
giderek daralacak, her daim kapıya bakılacaktır.
Oynaşın, hazzın, keyfin teorisi, mücadelenin
teorisini esir almıştır. O teori, içeride neyi nasıl yapılacağına dair fikri
kapı dışarı etmiştir. Bugün sermayenin ve emtianın akışına karışanlar, özgürlük
naraları atmaktadırlar. Mücadele, mekândaki işten, emekten soyutlanmıştır.
Soldaki Kemalizm ve ulus-devlet eleştirileri,
kasıtlıdır ve sığ bir liberalizm üzerinden biçimlenmektedir. Sömürgelik, çift
derililik, iç vatan, bu liberalizmin defterinde giderek silikleşen konulardır. O
liberalizm, silmek için vardır.
Gözü Avrupa’da olanın yaptığı ulus-devlet ve
milliyetçilik eleştirisinin bir hükmü yoktur. Bu tür eleştiriler ve zemindeki
çatlaktan sızan liberalizm, piyasa ve tekeller içindir, onlara içrektir. Nefesini
orada alabileceğini düşünenler, ciğerlerini kontrol ettirmelidirler.
Sıkışansa yürektir. Kaçma imkânı olanlar kaçarlar,
geride kalanlara acıyan bir çift göz, küçümseyen bir dil bırakırlar. O
yüzdendir, iteklenen anaların sızısı üç beş twitter cümlesi kadardır. İmamoğlu’nun
1 Mayıs’a giderken açığa çıkan “1 Mayıs’ta gaz yemiş” videosu kadar değer
görmeyecek, antrikot piyesi kadar dikkat çekmeyecektir. Ahmet Kaya’nın dediği
gibi, “onlar istemiştir gül tenindeki yaraları!”
Dün Ahmet Türk’e atılan yumruk için “toprak
ağasına atılan yumruk” lafı eden TKP, koşa koşa, o çok eleştirdiği
Kılıçdaroğlu’nun hesabını sormaktadır.[6] Belediye meclis üyesi Candan Badem’in
ağzından çıktığı biçimiyle, sonuçta bu parti, “emperyalizmi ortaçağ karanlığına
tercih eden”dir.[7]
Avrupa’ya kaçmış olanlarsa, o herkesten
ilericilerse, “tezekliler” diye Çubuklu saldırgana küfretmektedirler. Benzer
bir dil, Avrupa’daki Müslüman Arap’a “hadi çölüne!” diye hakaretler
yağdırmaktadır. Sol, bu hâldedir. Sosyalistin de komünistin de CHP çizgisine
örgütlenme süreci tamama erdirilmiştir.
* * *
Faşizme inat ambalajlanan tüm kimlik siyaseti
formları, döne dolaşa sosyalist harekete saldıracaktır, buna mecburdur. Kendi
varlık koşullarının bu olduğunu iyi bilmektedirler. On yıldır çatılan
ideolojinin Gebze’de analara yapılana çıkartabileceği bir sesi kalmamıştır. Herkesi
o ideoloji, lâl etmiştir.
“Birey olarak tüm varlığımı, bütünlüğümü tam
pazara çıkartacağım, bu tanrı, vatan ve aile buna mani oluyor” diyenler
çatmıştır o ideolojiyi. Faşistler, AKP, IŞİD vs… hep bir bahane vardır. Bu
düşmanlar saldırdıkça birileri “niye saldırdıklarını bir düşünün, o
saldırdıkları yerleri terk edin” demiştir.
Solun, serbest piyasaya dönük gizli bir imanı söz
konusudur. Üretim araçları, güçleri ve/veya ilişkilerindeki “gelişme”nin
arkasına sakladığı şey, işte bu imandır. Piyasaya düşmüş bir ruh ve beden, sola
yön vermektedir. Ondaki anti-faşizm, kitleleri müesses nizama örgütlemektedir.[8]
“Türkiye ittifakı” müessestir.
* * *
Dr. Şivan, her gittiği köye bir imam götürür. Kendisi
ile ilgili belgeselde söylendiği gibi[9], “imam öyle bir konuşur ki dinleyenler
Kur’an’ın Kürtlere indiğini düşünürler”. Hareketin ve mücadelenin inşa edildiği
zemin, burasıdır. Mustazaf artık Kürd’dür, Kürdîdir.
O zemin çatlamıştır. Varoluş ve beka derdiyle
liberal bağlar kurulmuş, bağlam olmayan bağlamda bağ olmayan bağlara tevessül
edilmiştir. Olmayan, olmamakta, oldurmamaktadır.
Devlet, bir bireye bağlanmış “tanrıdan, vatandan
ve aileden” memnundur. Kendisi de öyledir. Memnuniyeti, sahte-yüzeysel
eşitlikle ilgilidir. Devlet, Sivas’tan ötesinin kendisine ait olmadığını bilir,
o bilinçle yangınlara yangın katar.
Kimlik siyaseti, o liberal oynaşlar, o yangınlara
dairdir. Derin devlete karşı piyasaya sürülen liberal temrinler, cümleler,
talimnamelerin parçasıdır. Bu, iyi bilinmelidir. Sivil toplum kuruluşlarına,
liberal ofislere, AB danışmanlıklarına teksif edilen bireyler, ol derin
devletin parçasıdır. Burada Avrupa vakıflarına çalışanlar, devlete
çalıştıklarını çok iyi bilmektedirler.
* * *
Mahpushane önünde o analar
itildiklerinde düşmüyorlarsa bilinsin ki sırtlarını dayadıkları bir iman, bir vatan
ve bir aile olduğu içindir.
Geçen akşam Jordan Peterson ve Slavoj Žižek, Toronto’daki
Sony Centre’da bir münazara gerçekleştirdi. Münazaranın başlığı “Mutluluk: Marksizmle Kapitalizm Karşı
Karşıya” idi. Münazara, her bir katılımcının yarım saat sunum yapmasına,
ardından birbirlerine on dakikalık kısa cevaplar vermesine imkân verecek
şekilde programlanmıştı. Sohbet, seyircilerden gelen birkaç soru ile sona erdi.
Yaklaşık üç saat süren etkinliğin gerçekleştiği
salonda boş koltuk yoktu. “Yüzyılın en hararetli tartışması”na tanıklık etmeyi
umanlar, dostane ve samimi bir fikir alışverişiyle karşılaştılar. Akşam boyunca
iki konuşmacı da birbirlerinin fikirlerine ne çok katıldıklarını, birbirlerine
ne denli hayran olduklarını dile getirmek için hiçbir fırsatı kaçırmadı. Bilhassa
Peterson, Žižek’in karizmatik performansından ve “karmaşık argümanlar”ından
etkilendiğinden dem vururken, Žižek ise Peterson’ın politik doğruculuk
eleştirisi, ayrıca argümanlarını sert ve kavgacı bir üslupla dile getirişi
üzerinde durdu.
Söylemeden geçmeyelim. Žižek, tabii ki Peterson
kadar nefret edilecek bir isim değil. Gelgelelim münazara, bizim solcu
aydınımızın Marksistlerin epey uzağına düşmüş olduğunu, ayrıca özgürlük ve
adalet adına söz söyleyecek gerçek bir Marksist politikaya neden muhtaç
olduğumuzu ortaya koydu.
Peterson’ın Marx’a Dair Görüşleri
Peterson, otuz dakikalık giriş konuşmasının
neredeyse tamamında Komünist Manifesto’ya
saldırdı. Münazaraya hazırlıklı gelmiş olan Peterson, Manifesto ve Marksist ideoloji ile ilgili on önermesini aktardı. İlk
önce Marx ve Engels’in varoluşa dair asli meseleleri sınıflar mücadelesine indirgemesinin
yanlış olduğunu söyledi. İddiasına göre Marx ve Engels, hiyerarşinin biyolojiyle
sıkı sıkıya bağlantılı bir olgu olduğunu görememişti. Peterson, konuşmasında ayrıca
“proletarya diktatörlüğü”nün burjuva diktatörlüğünden daha iyi olup olmadığını
da sorguladı.
Birçok isim gibi Peterson da Marx’ı kimlikçi bir
düşünür olarak takdim etti ve onun iyi ama ezilen işçi sınıfını kötü kapitalist
sınıfın karşısına yerleştirdiğini söyledi. Devamında ise toplumun komünizmde
nasıl örgütleneceği meselesi üzerinde durdu ve yürürlükte olan toplumsal
sistemden bağımsız olarak, iktidarın her daim az sayıda insanın elinde
toplaşacağını söyledi.
Peterson, ayrıca Marx’ı ekonomi zemininde
eleştirmeye kalktı. İlk başta Marx’ın kapitalizmin maddi bolluk ürettiğine dair
sözlerini aktaran Peterson, ticari zekâsı ve liderlik becerisi sayesinde
kapitalistlerin topluma ekonomik değer kattığını, sistemin yoksulluğu ortadan
kaldırıp yoksullara yardım etmek için çok şey yaptığını iddia etti. Her ne
kadar kapitalizmin zengini daha fazla zengin yaptığını kabul etse de Peterson,
bir yandan da kapitalizmin yoksulları da zenginleştirdiğini söyledi. Giriş konuşması,
kâr peşinde koşmanın kapitalistleri ahlâken disipline ettiğine, böylelikle
onların işçilerine kötü davranmadıklarına, kâr güdüsüyle hareket eden bir
patronun işini ve işletmesini kaybetme korkusuyla işçilerini asla
sömürmeyeceğine dair sözleriyle sona erdi. Peterson, argümanını şu cümleyle
destekledi: “Aslolarak başka insanları sömürmek suretiyle otoriter bir konuma
yükselemezsiniz.”
Peterson’ın Marksizmin temel ilkelerine dair
sunumu, en hafif tabirle, komik ve kabalaştırılmış cümlelerle dolu bir sunumdu.
Dinleyende “bu adam Marksizmin ana metinlerini hiç okumamış” hissi uyanıyordu.
Örneğin insanların doğaları gereği hiyerarşiye ve
sömürüye açık olduğuna dair yorumlarını ele alalım: Marx ve Engels, tüm tarihin
sınıflar mücadelesi tarihi olduğunu söylerken tüm yazılı tarihi kastediyordu. Zira insanlar, milyonlarca yıl sınıfsız
yaşamışlardı. Küçük bir azınlığın çoğunluğun ürettiği artık emeği temellük
ettiği sınıflı toplum yakın bir tarihte oluşmuştu ve nispeten yeni bir olguydu,
ayrıca Marx ve Engels’e göre insanların doğayla kurdukları ilişkilerin
merkezinde gerçek hayatın üretimi ve yeniden üretimi duruyordu.
Tuhaf bir şekilde Peterson konuşmasında daha da
ileri giderek, Marx’ın yazılarında “doğa” diye bir kategorinin bulunmadığını
söyledi ki bu, tümüyle yanlış bir tespitti. Daha Kapital’in ilk bölümünde Marx, emeğin insanlarla doğa arasındaki temel
ilişki, belirli bir emek formunun “ebedi doğanın dayattığı bir gereklilik
olduğunu, onsuz insan ve doğa arasında maddi herhangi bir değiş tokuşun
gerçekleşmeyeceğini, dolayısıyla hayatın olamayacağını” söylemekteydi. Anlaşılan
Peterson, bu cümleleri idrak etmesini sağlayacak olan Birinci Cilt’in sonunu bile getirememişti.
Peterson, hiyerarşi ile ilgili iddialarında
sürekli hiyerarşi ile sınıflı toplumu ilişkilendirdi. Ama konuşmasında bir
sınıfın başka bir sınıfı sömürmesiyle ilgili imtiyazının neden insanî varoluş
için gerekli olduğunu ortaya koymadı. Oysa Marx, sınıflı toplumun aşılması
meselesinden bahsettiğinde aklında insanların politik örgütlerin gerekli oluşuna
bir son vereceğine dair bir fikir bulunmamaktaydı. Marx’a göre politik “devlet”,
sınıflı topluma ait bir organ olarak özel bir anlama sahipti. Sınıflı toplumun
aşılması noktasında insanlar, hâlen daha yapıya ve örgüte muhtaç olacaklar, mücadele
ve tartışma yoluyla müşterek hususları ölçüp biçme, tartışma ve izini sürme
gereği duyacaklardı. Norman Geras’ın sık sık dillendirilen yedi tip iftiraya
karşı Marx’ı savunmayı amaç edinmiş olan makalesinde dile getirdiği biçimiyle, “komünizmde
kamusal iktidar formları, demokrasi ve seçim ilkelerine dayalı olacaklar”dı.
Peterson’ın insan doğasını esasen günahkâr gördüğü,
onu ilk günahla eşanlamlı kabul ettiği açık. Dolayısıyla o, ezilenlerin mevcut
durumlarını aşmaya dönük gayretlerinin kaçınılmaz olarak şiddet ve ızdırap
yüklü olacağını düşünüyor. Oysa bu, insanların daha fazla şiddete yol açacak
korkusu duymadan, mevcut koşullarını kolektif olarak iyileştirmelerine veya adalet
arayışı içine girmelerine mani olacak bir yaklaşım.
Ayrıca Peterson yanılıyor, çünkü Marx, işçi sınıfı
mücadelesini hiç de kimlikçi bir tarzda ele almıyor: sömürülen proleterler
olarak kendi mevcut kimliklerini ortadan kaldırmak, işçilerin çıkarına. Marx’a
göre, sosyalist mücadele dayanışma ve fedakârlık gibi idealizme ait kimi unsurları
içerse bile proletarya elbette bir melek değil; yüzlerce yıl sınıfsal sömürüye
maruz kalmış olmak insanları (Peterson’ın tabiriyle) “iyi birer insan” olarak
hareket etmekten alıkoyuyor. Sınıfsal uzlaşmazlığın yol açtığı bu türden
meseleleri Peterson’ın sığ ahlakçılığına ait zaviyeden ele alamayız, onları
Marx’ın bahsini ettiği yapıyla alakalı ifadeler ışığında değerlendirmek
gerekiyor.
Diğer bir mesele de kapitalistlerin değer ürettiği
ile ilgili tespiti. Peterson, bu noktada Marx’ın değeri gerekli emek zamanı
olarak gördüğünü hiç mi hiç anlamıyor. Burjuvazi, işçileri sömürmeden yani
karşılığını ödemediği emekten istifade etmeksizin değer üretemez. Dolayısıyla
sömürü, kapitalistlerin ahlakî bir ayıbı veya kusuru değil, kapitalistle işçi
arasındaki yapısal ilişkiye mündemiç olan bir olgudur. Peterson’ın kapitalistleri
uygarlığın temel kaideleri hâline getirmeye dönük gayreti milattan önce 503’te
Roma konsülü olan Menenius Agrippa’nın ayrılmak isteyen pleblere anlattığı ünlü
“Mide ve Azaları” masalına benziyor. Masalda vücuttaki organlar mideyi tembel
bulup ona karşı isyan ediyorlar, mide çalışmayınca vücudun durduğunu gören
organlar mideyle bir anlaşmaya varıyorlar.
Masalı bırakıp biz devam edelim. Buraya kadar
aktardıklarımızdan Peterson’ın Marx’ın gerçekte söyledikleri konusunda epey
cahil olduğu net bir şekilde anlaşılmıştır umarız. Kendisi zeki bir avuç sağcı
eleştirmen gibi Marx’ın düşüncelerini kabul etmiyor ya da seyircinin anlaması
için meseleleri basitleştiriyor değil, basbayağı tartışmaya girmeye yetecek bilgiden
bile yoksun.
Bugün küresel kapitalizm bağlamında tüketim, ölüm
oranları gibi başlıklarda atalarımıza göre daha iyi durumda olmamız, kimi
ilerlemelerin yaşanmış olması, insanları kitleler hâlinde sömürüye ve
yabancılaşmaya mahkûm etmenin bahanesi olamaz. Peterson, dogmatik bir yaklaşımla,
bu nispi ilerlemelerin serbest piyasa sayesinde gerçekleştiğini, asla işçi
sınıfının sömürüye karşı verdiği mücadele, kamusal sağlıkla ilgili müdahaleler
gibi başka gerçeklerden kaynaklanmadığını söylüyor. Oysa iklim değişikliğindeki
hızlanma da dâhil tüm toplumsal sorunların ardındaki temel faktörlerden birisi
de kâr güdüsü olduğunu söylemeye bile gerek yok.
Mutluluğa Karşı Birlik
Peterson, klasik bir Marksistle tartışma içine
girdiğini, münazaranın önemli bir kısmının Marksizm merkezli ilerlediğini
söylüyorken, Žižek farklı bir gündemle çıkıyor sahneye. Otuz dakikalık giriş
konuşmasında Žižek, Marx’tan hiç bahsetmiyor, sadece “politik doğrucu”
akademisyenlerin kendisini ve Peterson’ı nasıl marjinalleştirdiğinden
bahsediyor:
Resmi akademisyen cemaati Peterson’ı ve beni marjinalleştirdi,
bunlar burada bizim yeni muhafazakârlara karşı sol liberal çizgiyi
savunacağımızı varsayıyorlar. Gerçekten de öyle mi peki? Bana esas olarak sol
liberaller saldırmıştır. LGBT ideolojisine yönelik eleştirim konusunda
yönelttikleri itirazları anımsamak kâfi.”
Peterson’ın ve kendisinin ortak bir düşmana sahip
olduğunu tespit ettikten sonra Žižek, konuşmasına farklı konu başlıklarını
tartışarak devam etti. Bu başlıklardan biri de Çin’deki ekonomik mucizeydi. Bu mucize,
esasen serbest piyasa demokrasisinin değil, otoriter kapitalizmin eseriydi. Žižek
konuşmasında bir de Bernie Sanders’ı radikal bir isim olarak takdim edip
şeytanlaştırdı ve onun “demode bir ahlakçı” olduğunu söyledi, ayrıca solun hatası
konusunda “beyaz liberal çokkültürcülüğün” suçlanması gerektiğinden bahsetti.
Žižek, ayrıca göç krizinin “kapitalizmin özünde
varolan çelişkiler”den kaynaklandığını söyledi, fakat etkinliğin ilerleyen
bölümlerinde açık sınır politikasına karşı laflar sarf etti. Žižek, haklı
olarak, mültecilere yönelik popülist nefretin akıl dışı olduğunu söyledi. Ancak
tuhaf bir biçimde, “mültecilerle ilgili raporların doğru” olduğunu da iddia
etti. Muhtemelen Žižek, konuşmasında yabancı düşmanı olarak eleştirilmesine
sebep olan, “şiddete meyyal” mültecilerle ilgili önceki açıklamalarından
bahsediyordu.
Bu arada hakkını teslim edelim: Žižek, herkesi
kapsayan sağlık ve eğitim politikasına destek verdiğini, bu politikanın
bireylerin yaratıcı potansiyellerine açığa çıkartmasına imkân sağladığını ifade
etti. Ayrıca Žižek, iklim değişikliğinin birilerinin uydurduğu bir yalan değil,
belirli bir biçim altında somutlaşacak uluslararası işbirliği üzerinden
mücadele edilmesi gereken, insanlığa yönelik fiilî bir tehdit olduğunu kabul eden
tespitler dile getirdi.
Gelgelelim tüm münazara boyunca Žižek, birkaç kez
kendisinin kötümser olduğunu söyledi. Žižek, mevcut solu hınç ve mağduriyet
edebiyatı ile yüklü bir bataklık olarak tarifledi. Marx’taki özgür ve şeffaf
toplumsal ilişkileri savunan o iyimser görüşe bağlı olmadığını ifade etti. Marx’taki
bu görüşe karşılık Žižek ve Peterson, insanların rasyonel olmadıkları, doğaları
gereği kendilerini ve hayatlarını baltalama, sabote etme eğiliminde oldukları
iddiasında bulundu.
Üretim güçlerini kapitalizmin boyunduruğundan
kurtarmayla ilgili Marksist hedef, Žižek’in üzerinde durduğu bir mesele değil. Onun
varoluşçu tespitiyle modernite, “özgürlük denilen asli yükü taşıma ihtiyacı”nı ifade
ediyor. Eski tip otorite olmaksızın bizler kendi yüklerimizden sorumluyuz,
metalaşmış ve hazcılaşmış bir dünyaya karşı anlam mücadelesi vermeye mahkûmuz. “Bizim
zevk verecek bir hayatta kalma pratiği için mücadele etmenin ötesine geçip
anlamlı bir davaya kavuşmamız gerekiyor.” Gelgelelim zevke ve hazcılığa karşı
önerilen bu türden bir varoluşsal çilecilik, Marx’ın insanî ihtiyaçların
evrensel ölçekte giderilmesiyle ilgili projesine ters. Ishay Landa’nın da
tespit ettiği biçimiyle mesele, tek başına tüketimciliğe değil, büyük çoğunluğa
dayatılan kemer sıkma politikaları temelli kapitalizm koşullarına karşı koymak.
Peterson ve Žižek, konuşmaları boyunca sık sık
çıkış noktalarının Yahudi-Hristiyan gelenek (veya “Batı” geleneği) olduğunu
söyledi, oysa bu, Hegel ve Marx’ın rasyonalist geleneği değil, Kierkegaard,
Nietzsche ve Heidegger’in varoluşçu geleneği. Žižek, konuşmasında felsefi
kahraman olarak Marx’ın karşısına Hegel’i çıkarttığını söyledi fakat burada
esasen diyalektik bir çözümlemeye maruz bırakılmamış bir Hegelcilik söz konusu.
Yani Hegel’deki çelişkiler, çözülmesi mümkün olmayan karşıtlıklara
dönüştürülüyor.
Žižek ve Peterson’a göre, yabancılaşma kendi
kendine olan, oluşan bir şey. Her iki isim de insanlık hâlinin doğası gereği
trajik olduğunu düşünüyor. İster biyoloji, ister psikoanaliz isterse metafizik
açıdan ele alalım, insanlığın durumu trajediden ibaret. Temelde hepimiz, hangi
politik ve ekonomik rejim olursa olsun, hata yapmaya ve hayal kırıklıklarına mahkûmuz,
bunlar alnımıza yazılmış bir kere.
Münazara ilerledikçe Peterson, Žižek’i Marksizm
konusunda köşeye sıkıştırmaya çalıştı, ondan Marx ile ilgili konumunu
netleştirmesini isteyip durdu. Buna cevaben Žižek, “komünizm” sözcüğünü
kışkırtma amacıyla benimsediğini, gerçekte kendisini komünist olarak
tanımlamadığını söyledi. Žižek, konuşmasında bir yandan da kendi kendisini
sınırlayan, düzenlemelere, mevzuata tabi bir kapitalizme ihtiyaç duyulduğundan
dem vurdu. Konuşmasının hiçbir yerinde işçi sınıfının kendi kendisini
kurtarmasından bahsetmedi, sadece “insanları özgür olmaya zorlayacak bir efendi”nin
gerekli olduğu üzerinde durdu. Žižek, sahneye teknokrat bir liberal olarak
çıkmıştı, zira ona göre kitleler kendilerini asla özgür kılamazlardı. İllaki onlara
rehberlik edecek bir efendiye ihtiyaç vardı. Peterson’sa bu tür fikirlerle
derdi olan, onlarla çatışacak biri değildi. Bilâkis kendisi de kapitalizmin
sorunları olduğunu kabul ediyor, dizginlenmemiş piyasalar fikrini asla
desteklemediğini söylüyordu. Konuşmasında Winston Churchill’i “kapitalizm
muhtemelen en kötü sistemdir lâkin diğer tüm sistemlerden de hâlâ daha iyidir” sözünü
alıntıladı.
Etkinliğin sonuna doğru Peterson, Žižek’i son bir
kez daha zorladı. Ona kendisini Marksizmle hâlen daha ilişkilendirip
ilişkilendirmediğini sordu. Buna cevap olarak Žižek, kimsenin anlamadığı bir
yaklaşım dâhilinde, Marx’ın On Sekizinci
Brumaire ve Kapital’de geliştirdiği
ince ve derinlikli politik-ekonomik analizlerine sırayla atıfta bulundu. Ama bundan
gayrı bir kapsamlı bir savunma içine de girmedi.
İki Hasım Kol Kola
Her ne kadar Peterson, Žižek’teki karizmadan
büyülenmiş görünse de onu asıl etkileyen, Žižek’in Marx ve Engels’in temel
argümanlarını olumlamayı reddetmesi idi. Žižek solcular laflar sıralasa da
Peterson’la birlikte, sınıflı toplumun, toplumsal hiyerarşinin varlığını onayladı,
ayrıca çekilen çilelerin kader olduğunu söyledi. Onlara göre bizler, kapitalizmin
yol açtığı ızdırapla tek tek bireyler olarak ya da ruhsuz düzenlemeler
aracılığıyla başa çıkabilir, asla bu sistemi aşmayı umut bile edemeyiz.
Peterson, konuşmasının bir yerinde Žižek’in
iddialarının Marksizmle alakası olmadığını daha çok “Žižekizm” gibi bir
yönelimin ürünü olduklarını söyledi. Oysa söylenenlerde hiç özgün bir yan yok:
mevzubahis olan Žižekizm veya Petersonizm değil, burjuva kötümserliğin eski
metafiziği. Bu münazaranın iki katılımcısından da kapitalizme alternatif olacak
bir öneri işitmedik. Hatta onların gerçek bir sistemsel alternatife
inanmadıklarını ve böylesi bir alternatifi istemediklerini gördük.
Esasen Žižek ile Peterson arasında, John Locke’un
aptal ve deli arasında tespit ettiği fark kadar fark var: aptal, kendi
önermelerinden yola çıkarak belirli sonuçlara ulaşamazken; deli, görevine
sadakat gereği, kötü önermelerden çıkarımda bulunuyor. Buradaki ayrımda Žižek aptalı
temsil ediyor, zira ondaki solcu sözler Peterson’ın insanî varoluşla ilgili
trajik görüşüyle paylaştığı felsefi önermelerle asla uyuşmuyor. Deliyi temsil
eden Peterson ise bu trajik önermeleri alıp oradan, önermelerdeki mantık gereği,
sosyalizm karşıtlığına ulaşıyor.
Kim bilir? Belki de bunca
ortak yöne sahip olan bu iki insan arasında ileride güzel bir dostluk başlar?
Bir özel üniversitenin kantininde birisi trombon
çalıyor, gençler eğleniyor, bir başkası videoya çekip o görüntüyü sosyal
medyasına yüklüyor, yılların direnişçi devrimcisi, bu videoyu hiçbir sınıfsal
analize tabi tutmadan, beğenebiliyor. Solun geldiği yer burasıdır. O trombonda
ilericilik, özgürlük, piyasanın efil efil esen meltemlerini bulmaktadır.
AKP’ye kızıp yerleşilen yuva kimlerin yuvası,
esasen bu, sorgulanmalıdır. Trombon, Fareli
Köyün Kavalcısı masalındaki kavalın yerini almıştır çünkü kaval gerici bir çalgıdır. Bugünün temel meselesi
olarak mazbata, devrimi ve sosyalizmi gölgede bırakmıştır. Bu iki olgudan
bahsedenler, arkaik, gerici, demode olduklarını görmüşler, arkaik, gerici,
demode görünmemek için kervana dâhil olmuşlardır. Buna mecburdurlar.
Bugün modern Türk kadını profili olarak Canan
Kaftancıoğlu’ya övgüler dizenler, CHP’nin İstanbul adaylarının açıklandığı gün
onun neden partiden istifa ettiğini açıklama gereği duymamaktadırlar. Kimse, Alper
Taş’ın “aslında kazanacaktık ama belediye meclisinde HDP’ye yer vermedik, onlar
da oy vermedi” sözlerini de sorgulamamaktadır.
Alper Taş, “Kürd’ün bağımsızlığına küfrederken
Türk’ün bağımsızlığına sahip çıkan”dır.[1] Bugünse “Aslında bizim böyle bir
yetkimiz vardı ama biz CHP içerisinde oluşan havadan kaynaklı kimi kesimleri
küstürmemek adına bu yetkiyi kullanmadık, CHP’nin inisiyatifine bıraktık”[2] demektedir.
Burada bir yalan söz konusudur, zira ne Taş’ın ne de artık mülga olan örgütünün
bir iradesi ve inisiyatifi vardır, HDP’ye belediye meclisinde yer verme
konusunda CHP’deki şovenizme doğal olarak uyum sağlamıştır, olan budur. Taner
Timur gibi isimlerin dinci gericilik karşısında MHP milliyetçiliğinden medet
umuyor olması bile soldaki bu şovenizmle alakalıdır. Devlet, içrek, içeride ve
içsel olana gül vermekte, dışarıya başını çıkartanı, kurguya dışrak olanı
ekmeğe muhtaç etmektedir. Sosyalistler, militan olmaya bir bir küfredip (tabii
ki) tek tek seçmen olmuşlardır.
* * *
Arkaik, gerici ve demode olma meselesi, bir tür
liberalizmle birlikte gündeme gelmektedir. AKP, sol sosyalist hareketi topyekûn
liberalizme örgütlemiştir, işi, işlevi budur. Artık ortada halk sınıfları, işçi
sınıfı, ezilenler, yoksullar yok, özgürlüklerinden mahrum edilmiş bireyler
vardır. Tüm örgütler, teori ve pratikte bu Birey putu etrafında tavaf
etmektedirler. O sol-sosyalist bireylerin, birey olmak için birilerine diyetler
ödeyenlerin çok sevdiği güncel bir tabirle, sol, bugün rejim tarafından “trollenmektedir.”
Bu, bir bakıma yaklaşık son on yıldır yaratılan,
tarihten, ekonomiden, sosyolojiden bağımsız bir Erdoğan nefreti ile alakalıdır.
Nefretse “her şeyi tüm yalınlığı ile gören gözleri kör eder, dolayısıyla
kesinlikle sınıf mücadelesine ait bir duygu değildir.”[3]
Artık sınıftan, toplumdan, tarihten azade,
bağımsız bireyler olarak hareket etme imkânına kavuşan sosyalistler, o nefret
sayesinde, kendilerini Erdoğan isimli bireyin karşısında konumlandırma şansını
bulmuşlardır. Erdoğan sayesinde o bireyler, otuz kırk yıldır göremedikleri haz
noktalarını, erojen bölgelerini, bireysel kariyerizm imkânlarını,
duygularının gölgede kalmış yerlerini, piyasaya dost ve açık bedenini ve
varoluşunu (tabii ki) tek tek keşfetme şansı bulmuşlardır. Bu, hiç de az bir
şey değildir, zira devrimi yapacak, sosyalizmi kuracak olan, o noktalar,
bölgeler, imkânlar, yerler ve bedenlerdir!
Bugün yazılan tweet’ler, döşenen makaleler,
savrulan bildiriler aynı kişiye işaret etmektedir. Hepsinde de sınıfsal ve
politik ayrımlar silikleşmiştir. 2010 referandumunda yüzde elliye kepçe sallama
hesabı yapanlar, bugün çoban misali, eline bir çubuk alıp o yüzde elliyi yönettiğini
zannetmektedirler. Misal, Ali Ergin Demirhan gibi türedi “yazarlar”, muhalefete
akıl hocalığı yapmakta, yüksek bir yere çıkıp o muhalefeti yönetme zehabına
kapılmaktadırlar.
Yazar demektedir ki “sermaye hâlâ Erdoğan’ı
destekleme eğilimindedir.”[4] Bu tür laflar yazı solcu bir hava
kazanabilsin diye edilmektedir. Ama yazar, muhalefetin de sermaye tarafından desteklendiğini
görmek istememektedir. O çok sevgilisi İmamoğlu’nun ilk ziyareti Koç ailesidir, gelgelelim Demirhan gibi solcular o aileyi yoldaş kabul ettiklerinden, o tür ailelere
yönelik eleştirel tek bir cümle bile sarf edememektedirler.
“Rejim” dedikleri, belirli ittifaklarla ilerler.
Kemal Derviş, biri adına gelip “ülkenin tek çaresi koalisyon” demiş, bu talimatı
işiten rejim, hemen AKP ile MHP’ye ittifak kurdurmuştur. Bugünün seçim
sonuçlarını da o koalisyona CHP’nin de yedek üye olarak dâhil olması, günaha
ortak olması şeklinde okumak mümkündür. Sosyalist solun aşağıya kör, yukarıya
meftun gözleri, bu gerçeği görmek istememektedir.
* * *
Şeytanî, kötü Gargamel’e karşı Şirin bireylerin
kavgasını devrimci ve sosyalist olarak yutturmaya çalışanlardan, kıdem tazminatı,
işçi ölümleri, zamlar, yoksullaşma, açlık, Kürd’e mermi gibi kolektif sınıfsal
meseleleri görmeleri beklenemez.
Bugün artık ortalığı
Kautsky’ler, Bernstein’lar, Dühring’ler sarmıştır. Burjuvazinin kabul edeceği
şeyler Marksizm çıkınından çıkarılacak, kabul etmeyeceği şeyler, çöpe
atılacaktır.[5] Trombon onun için üflenmektedir. O, sosyalist hareketin surudur.
Ama mezarlarından çekirge sürüleri gibi çıkıp gelecek birileri illaki vardır.
Eren Balkır
18 Nisan 2019
Dipnotlar
[1] Eren Balkır, “Komünizm
İşi”, 7 Ekim 2017, İştirakî.
[2] “CHP-HDP Anlaşmazlığı
Kırılma Yarattı”, 15 Nisan 2019, Duvar.
[3] Ernst Bloch Söyleşisi,
“Nefret mi Öfke mi?”, 1967, İştirakî.
[4] Ali Ergin Demirhan, “Yerel
Seçim Sonrası Toplumsal Muhalefet İçin Notlar”, 18 Nisan 2019, Sendika.
[5] Eren Balkır, “Mustafa Sönmez
Bu Şafaklarda”, 16 Nisan 2019, İştirakî.
[6] V. I. Lenin, “Burjuva
Demokrasisi ve Proleter Demokrasisi”, İştirakî.
Kautsky’nin hiç utanıp sıkılmadan içinden çıkılmaz
bir hâle soktuğu mevzu, esasen şudur.
Ortak aklı ve tarihi alaya almadan, meseleyi tüm
yalınlığıyla ortaya koyalım: farklı sınıflar varolduğu sürece “saf demokrasi”den
asla söz edemeyiz. (Parantez içerisinde belirtmek gerekir ki “saf demokrasi”, sınıflar
mücadelesine ve devletin niteliğine dair anlayıştan mahrum olunduğunu açığa
vuran, cahillere has bir ifade olmakla kalmaz ayrıca o, komünist toplumda
demokrasi, değişim ve oluşum süreci dâhilinde bir alışkanlığa dönüşüp
sönümleneceğinden, bomboş bir ifadedir de, bu açıdan hiçbir zaman saf demokrasi
olmayacaktır.)
“Saf demokrasi”, liberallerin işçileri kandırmak
için uydurdukları bir ifadedir. Tarihin de bilincinde olduğu biçimiyle,
feodalizmin yerini burjuva demokrasisi almıştır, onun yerini de proleter
demokrasisi alacaktır.
Esasen Kautsky, burjuva demokrasisinin Ortaçağ’a
kıyasla ilerici olduğu, proletaryanın yanlışa mahal vermeksizin burjuvaziye
karşı mücadelesinde ondan istifade etmesi gerektiği gerçeğini ispatlamak için
onlarca sayfa yazı döşendiğinde o, aslında liberal zırvalarıyla sadece işçileri
kandırmayı amaçlamaktadır. Bu, sadece mürekkep yalamış Almanların değil
eğitimsiz Rusların da bildiği bir gerçekliktir. Kautsky, allame olduğuna dair
poz ve övüngen bir eda ile işçilerin gözlerini boyamakta, bu noktada
günümüzdeki kapitalist demokrasinin burjuva özü konusunda konuşmaktan kaçınmak
adına Weitling, Paraguay Cizvitleri gibi konulardan söz etmektedir.
Kautsky, liberallerin ve burjuvazinin Marksizmde
kabul edilir buldukları (Ortaçağ eleştirisi, genelde kapitalizmin özelde kapitalist
demokrasinin ilerici tarihsel rolü gibi) başlıkları alıyor, buna karşılık,
burjuvazinin kabul edilir bulmadığı (proletaryanın burjuvaziye karşı onu yok
etmek için uygulayacağı devrimci şiddet gibi) hususları çöpe atıyor,
sessizlikle geçiştiriyor ve önemsizleştiriyor. İşte bu sebeple Kautsky, nesnel
konumuna binaen, öznel kanaatlerinden bağımsız, bir burjuva uşağı olduğunu kaçınılmaz
olarak ortaya koyuyor.
Her ne kadar Ortaçağ’a
kıyasla büyük bir tarihsel ilerleme olsa da kapitalizm koşullarında burjuva
demokrasisi, her daim kısıtlı, güdük, sahte ve ikiyüzlü bir demokrasi, zenginler
için cennet, sömürülenler ve yoksullar için aldatmaca ve tuzak olarak kalmaya
mahkûmdur. İşte “Marksist” Kautsky, tam da Marx’ın öğretilerinin en temel
kısmını teşkil eden bu gerçeği anlayamamaktadır. Bu temel meselede Kautsky, her
burjuva demokrasisini zenginler için demokrasi hâline getiren koşulları
bilimsel açıdan eleştirmek yerine, burjuvazinin sırtını sıvazlamakta, onun
ruhunu okşamaktadır.
Yoksul bir işçisiniz, kıt kanaat imkânlarla
edindiğiniz kitaplarınızdan bir ya da birkaçını “küçük burjuva” bir arkadaşınız
ödünç alıp geri vermiyor. Burada işleyen gizli akıl şudur: “Sen bu kitaplara
layık değilsin, onlar senin olamaz, benim olmalı.”
Aynı gizli akıl, yoksulun, işçinin, ezilenin
siyasetle ilişkisi konusunda da geçerlidir. Liberal ya da Kemalist türevleriyle
küçük burjuva siyaset, yoksula, işçiye, ezilene hep aynı şeyi söyleyecektir:
“Sen siyasete layık değilsin.” Burada onların yaptığını ve ağzından çıkanı
küçük, hor ve aşağı görecektir.
Çünkü layık olmak için birey (mikro devlet) olmak,
zaruridir. Aile, tanrı, vatan, hukuk, her şey, o birey denilen kurguya göre
inşa edilmeli, budanmalı, kişilerin ait olduğu yapılar, dinamikler, mücadeleler
birer çapak olarak temizlenmelidir. Bu, efendilerin emridir. Birey olamayana
yaşam hakkı bile yoktur.
Sonuçta “cumhuriyeti tarih dışına atma pratiği,
Kemalistlerin doksan yıldır uygulaya geldiği, cumhuriyeti tarihdışı hatta
tarihüstü görme pratiğiyle örtüşmektedir. Ümmet de, hilafet de, âli devlet de,
imparatorluk da en fazla Kemalist diktatöryanın eksik cüzlerini tamamlamaya
indirgenmektedir.”[1]
Avrupa Parlamentosu’nda dışişleri bakanı İsmail
Cem’in dağıttığı Kardeş Türküler
kasetinin yerini bugün Dersim’in TKP’li belediye başkanı almıştır. TRT World, Maçoğlu ile ilgili reklâm
filmini bu sebeple hazırlamaktadır.
Tarihdışı ve tarihüstü Kemalizm, bugünde bir tür
liberalizm veya sosyal demokrasi formu almaktadır. Liberalizm, son günlerde
Ayhan Bilgen’de dil bulduğu biçimiyle, “Kars Ankara’dan yönetilemez” der. Bu,
Erdoğan’dan ödünç alınmış bir cümledir. Erdoğan, o cümleye ağırlık yaptığı için
istenmemektedir. Kars, Ankara olmalıdır, olmadan yönetilemez.
Tarih dışı Kemalizm, Mustafa Sönmez gibi isimler üzerinden
Marksizme sinmektedir. Sönmez’ler, emperyalizmle ve kapitalizmle ilişkilerini Marksizmle
temize çekmektedirler. Onlara göre AKP, “yabancı yatırımlarına mani olmakta,
burjuvazinin gelişimini sekteye uğratmaktadır”. Onların tek derdi, yoksul
emekçi halkı emperyalizme müttefik, burjuvaziye yoldaş kılmaktır.
AKP, varoluşu dâhilinde emperyalizm ve
kapitalizmle ilişki için gerekli zemini döşemektedir. Bir bahane ve gerekçe
olarak örgütlenen AKP, sol sosyalist hareketi ait olduğu yüksek siyaset
dünyasına örgütler. O dünyada artık Ayhan Bilgen gibi isimlerin ağzından
çıktığı biçimiyle, “Her liberal talep, vahşi kapitalizmin talebi değildir”
türünden cümleler dile dökülür.[2]
Çünkü “Kürd’e ve Müslüman’a Kemalizmi anlatmak,
ancak Kemalizme küfretmekle mümkündür.”[3] ve “liberal bir kanaldan Müslüman’ın
HDP içine akıtılması, AKP’de vücut bulan dönüşümün Kürd halkına doğru
yansıtılmasının bir parçasıdır.”[4] Devlet ve burjuvazi, kitleleri,
dinamikleri, tarihsel zemini kendine uygun kıvama doğru dönüştürmeye mecburdur.
Müslüman’daki dönüşüme bakıp Kürd’deki dönüşümü anlamak mümkündür. Kavşakta,
dönüşümün gerçekleştiği yerde bir tür sol (hep) vardır.
Mustafa Sönmez, bu bağlamda, soyut, havada asılı,
kendinden menkul bir Siyasal İslam tasvir etmeyi ve herkese onu taşlatmayı iş
zannedecektir. Onun gibilerin yazıp çizdiklerinde emperyalizme yalvarma,
burjuvaziye yaranmadan başka bir şey yoktur. Siyasal İslam’dan kurtulmak için
solun bedeni emperyalizmden medet umacak, ruhu burjuvaziye yardım çağrıları
yapacaktır. Sönmez gibiler, kendilerinde varolan Kemalizmi ve ondaki
emperyalist-kapitalist bağları aklamakla görevlidirler.
Mustafa Sönmez’in burjuvazinin savaştığını
zannetmesi, ona paye vermek istemesiyle alakalıdır. Burjuvazi emekçilerin mücadelelerini çalma, gasp etme üzerine kuruludur. Sönmez'in klavyesinden çıkan sünepe, ezik gibi tabirler,
AKP’ye destek açıklaması yapan TÜSİAD üyesi bireylere yöneliktir. Ama o, Kemalizmin
sermaye ile ilişkisi dâhilinde, o ölçünün izin verdiği kadar “Marksist” ve
“iktisatçı”dır. Adaşı Mustafa Peköz gibi tüm öngörüleri ve kehanetleri boşa
çıkmıştır.[5] Bunlar, birer kafe falcısıdır.
Aşağıdaki tweet’inde ise açıktan yabancı finansal
kuruluşlarının, şirketlerin safındadır. AKP düşmanlığı yüzünden
emperyalistlerin uzaklaşmasından şikâyetçidir. Oysa “ilişkide bulunduğu”,
esasen bir örgüt değil Friedrich Ebert’e bağlı bir think-tank kuruluşu olan
Halkevleri, on yıl önce, “ülkeden yabancı sermayenin çıkışı yasaklansın” diyen
bir yapıdır.[6] Bugünse Halkevleri’nin akıl hocası, yabancıların paraları
toplayıp kaçamamasına ve ülkeden uzaklaşmasına üzülmektedir.
Halkevleri’nin arkasındaki derneğe adını veren Friedrich
Ebert’se Almanya’da komünistleri katletmiş biridir.[7] “Devrimden günah kadar
nefret ederim” diyen bu cumhurbaşkanı[8], parlamenter demokrasinin kurulması
adına devrime mani olmak için elinden geleni yapmıştır. Luxemburg’ların kanı
Ebert’in gömleğindedir. Çünkü onun arzusu, “sosyalist bir rejimden ziyade
ılımlı bir koalisyon hükümetidir.” Halkevleri gibi yapıların da arzusu bu
şekildedir. O, Erdoğan’ı kaba bulmakta, Ebert’i arzulamaktadır.
Sönmez ve Halkevleri’nin de bağlı olduğu yer ve
tarih açısından benzer bir niyet ve arzu ile hareket ettiğini görmek
gerekmektedir. Bugün Erdoğan yüzünden, Erdoğan sayesinde, birilerinin
“devrimci”ymiş gibi görünmelerine izin verilmemeli, bu illüzyon
sonlandırılmalıdır.
İllüzyon, küçük burjuvanın siyasete layık
görmediği emekçiler ve ezilenlerle alakalıdır. Onlar, sınırların ve sınıfların
birer delili, tezahürüdür. Yirmilerde Kemalizmin esir aldığı TKP’lilerin bir
bölümü, teslim olmadan önce mahkemede, mealen, “biz baktık ki toplum sınıflara
bölünmüş, onu bütünleyelim diye yola çıktık” demiş, maksatlarının “teessüs
etmiş olan cumhuriyet idaresine içtimaî bir zemin ihzar etmekten ibaret”
olduğunu söylemiştir.[9] Bu çizgi, zerre kırılmadan bugüne gelmiştir. Çünkü mesele,
Kemalizme gerekli kitle zeminini tesis etmektir.
Bugün bu çizgi çatallandı: “kaynaşmış kitle”cilerle
“yurtta sulh”çular yan yana geldiler, ne idüğü belirsiz, buraya yabancı,
gerici, yobaz siyasal İslam’ın iktidarını gıdım gıdım geriletiyorlar. Böylelikle
AKP’nin içinden geçen bu çatallanmış çizgi, günahlarından arındırılıyor,
kendisini temize çekiyor. Sosyalistler ve Marksistler, bu konuda gerekli
kimyasalı temin ediyorlar. Ezilenlerin, emekçilerin burjuvazinin iki siyasi
çizgisine karşı kendi devrimci çizgisini çekmelerini asla istemiyorlar. Onlara
siyaseti ve teoriyi kesinlikle layık görmüyorlar.
Böylesi bir zeminde, Mustafa Sönmez gibi “iktisatçılar”,
Veli Saçılık gibi “sosyologlar”, Fatih Yaşlı gibi “tarihçiler” meseleyi
gırgıra, mizaha vurarak, takipçi peşinde koşma, bireylere imaj satma imkânı
buluyorlar. Liberale ve liberal taleplere asla toz kondurmuyorlar. O
liberalizmle bu kadîm devletin zincirlerine ona layık birer birey olarak bağlanıyorlar.
Bu ortamda sanayicilere akıl hocalığı yapan profesör
doktor Sinan Alçın, Mustafa Sönmez’in “bu toprakların yetiştirdiği, gözünü
gerçekten ayırmayan, hamaset yerine veriyle konuşan bir iktisatçı” olduğunu
söylüyor. Aynı kişi, geçen yıl damat Berat Albayrak’ın programını “olumlu
bulduğundan” bahsediyor, destekleyici öneriler sunuyor.[10] Bir önceki yıl ise
aynı profesör doktor, nasıl oluyorsa, (güya) “işçi sınıfının iktidarını
hedeflemiş” olan Emek Partisi’nin yayın organı Evrensel’de bir süre yazılar yazıyor.[11] Demek ki ODTÜ gibi
yerlerde Selin Sayek Böke ile yapılan paneller de bu zeminde gerçekleşiyor.
Sonuçta küçük burjuvalar, emekçiye,
ezilene, yoksula siyaseti asla layık görmüyorlar, o siyasetin her anını ve her
mekânını tahakküm altına alıyorlar, mizahî dilleriyle komedyenlere taş
çıkartıyorlar ve başka sarayları eğlendiriyorlar. Hepsi de devrimden bir günah
gibi nefret ediyor.
Eren Balkır 16 Nisan 2019
Dipnotlar
[1] Eren Balkır,
“Bedenlerin Fethi”, 29 Ekim 2012, İştirakî.
[2] Aktaran: Eren Balkır,
“Kürd’ün Rahlesi”, 20 Ekim 2013, İştirakî.
[3] “Kürd’ün Rahlesi”.
[4] A.g.m.
[5] “Muhalif Analistlerin
Öngörü Tutturma Sorununda Bir Örnek: Mustafa Peköz”, 27 Aralık 2018, Kontra Salvo.
[6] Eren Balkır, “Hulk’ın
Devrimci Yolu Eleştirisi”, 10 Ocak 2009, İştirakî.
Tarihler
13 Nisan 2019 Pazar gününü gösteriyor. Yer Çırağan Sarayı. İki genç evleniyor,
Yelda Demirören ve Haluk Kalyoncu. Soyisimler bu sefer isimlerin önünde. Medya
pür dikkat vaziyette. 2 bin davetli var mekânda. Davetlilerin bir kısmı Çırağan
Sarayı dışına taşmış vaziyette. Allah’ın rahmetine bakın ki bu mutlu günde
davetlilerin üzerine yağmurunu indiriyor, bazı davetliler alanı terk etmek
durumunda kalıyorlar.
“Soyisimler
güçlü” demiştik, bir taraf Yıldırım Demirören ile Revna Demirören çiftinin
kızı, diğer taraf Hasan Kalyoncu ile Nevin Kalyoncu çiftinin oğlu. Bir taraf
seküler, bir taraf dindar. Hatta taraflar laik ve İslamcı. Abartı sanılmasın,
ufak çaplı bir internet araştırmasıyla durumun aynen böyle olduğunu görebilirsiniz.
Gene de ufak bir örnek verelim, bir taraf, önümüzdeki sezon önemli bir bahis
oyunu olan İddaa’nın ihalesini kapmışken diğer taraf Milli Görüş’e kuruluşundan
beri destek veriyor.
Durum
epey karıştı, bir tarafta birkaç senedir yeni stiliyle badem bıyıklı Yıldırım
Demirören, diğer tarafta düğündeki şık hâlleriyle papyonlu İslamcılar. İki
taraf da gayet mutlu gibi. En azından objektiflerde herkes böyle görünüyor.
Bu
güzel düğünde çiftimizin nikâh şahitliklerini Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
ve eşi Hanımefendi Emine Erdoğan yapıyor. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı
Mevlüt Uysal ise nikâh törenini kıyıyor.
Peki
salonda başka kimler vardı? Geceye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Şentop, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu,
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat
Kurum, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı
Cahit Turhan, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Tarım ve Orman Bakanı Bekir
Pakdemirli, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve
Bütçe Başkanı Naci Ağbal, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hakan Fidan, eski
TBMM Başkanı Binali Yıldırım ve UEFA Başkanı Aleksander Čeferin başta olmak
üzere siyaset, iş, spor, medya ve cemiyet hayatının önde gelen isimlerinden
yaklaşık iki bine yakın davetli katıldı.
İnsan
kıskanmadan edemiyor. Bildiğimiz sarayda, binlerce davetliyle, devletin en üst
kademesinden en alt kademesine, istihbaratıyla ve UEFA’sıyla, menüsüyle
ıvırıyla zıvırıyla her şey rüya gibi. Bir de Allah o gün rahmetini
göndermeseydi keşke, her şey o zaman istenildiği gibi olurdu, neyse ki Çırağan
Sarayı’na yapılan ek yapı ile sorun büyük ölçüde çözülmüştü.
Bu
mutlu tablo karşında insan ne diyebilir? Herkesin hayali bu değil mi? Kim
düğününde; avokado salatalı burrata peyniri, cherry domates, fesleğen ve soğuk
sıkma zeytinyağı ile; dört peynirli ravioli, sote ıspanak ve ada çaylı krema
sosu eşliğinde; fırında pişmiş dana yanağı, bal kabaklı yumuşak mısır unut polenta,
kestaneli kendi sosu ile; çikolata ve vişne “fondant”, tutku meyveli sorbe ve
taze meyveler olsun istemez?
Elbette
her insan fırında pişmiş dana yanağını kestane sosuyla birlikte düğün menüsünde
görmek ister. Ama işte hayat bu, herkesin şansı olmuyor böyle şeylere. Peki
kimin şansı oluyor? Bu şans gerçekten bir şans mı yoksa baht mı yoksa kader mi
yoksa kısmet mi, olay tam olarak nedir? Hiçbir şey tesadüf değil gibi. Yelda
Demirören ve Haluk Kalyoncu aşkı bir tesadüf mü?
Soruyu
soruyla açalım: Yelda kızımız, neden tanzim satış kuyruğundaki bir delikanlıya
vurulmaz ya da Haluk oğlumuz niçin bir kafede çalışan bir kıza âşık olmaz? Tanzim
kuyruğunda saatlerce bekleyip sadece 2 kg patates alan biriyle avokado salatalı
burrata peynirli bir düğün yapılamaz mı yoksa? Ya da saatlerce kahve, çay vb.
servis yaptıktan sonra dört peynirli ravioli, sote ıspanak ve ada çaylı krema
sosu eşliğinde bir düğün olmaz mı?
Kremalar,
soslar, kremalar ve soslar; boğaza takılmasın diye mi bunca kaygan yemek?
Boğazda kalacağına dair kuvvetli bir hissiyat var sanki. Gerçi bunlar aç karna
mı yenir tok karna mı, orasını da kestirmek güç. Belki hiç yenmez, öyle durur
masalarda dokunulmadan, çöpe giderse her şey daha elit olabilir.
Kremalar
ve soslar arasında İbn Haldun geliyor akla. Yaptığı ayrım, Bedeviler ve Hazeriler.
Bu düğünde görülen şey ise şu, Bedeviler biraz Hazerileşti, Hazeriler de biraz
Bedevileşti. Yani özetle dışarıdan gelenler biraz şehirlileşti, şehirliler ise
biraz köylüleşti.
Bu
muhteşem düğün ve aşkta bizim gördüklerimiz işte bu şekilde. Yazının başlığına
gelecek olursak, paranın dini imanı olmaz, peki aşkın? Bu sorunun cevabı
kremalar ve soslarda değil, Yelda kızımız ve Haluk oğlumuzda saklı.
Zenginin malı
züğürdün klavyesini biraz yordu sanırım, okuyanların ise gözlerini. Hâlbuki
bize düşen, tanzim kuyruklarında patates için beklemek, asgari ücretle bütün
gün ayakta dikilmek ve kremalı, soslu değil; salçalı ve soğanlı yemekler
yemektir. Afiyet olsun...
