KUTV Tarihi

Aramızdan uzun zaman önce ayrılmış olan Amerikalı komünist Harry Haywood’un Black Bolshevik [“Siyahi Bolşevik”] kitabını okuyanlar, bir yandan da yazarın Sovyetler’de faal olan Doğulu Emekçilerin Komünist Üniversitesi’nde (KUTV) geçirdiği zamana dair izlenimleri edinme imkânı buluyor. Bu okulda neler öğretiliyordu? Kimler öğrencisi oldu? Komintern, bu okulu kurarak ne elde etmeyi ummuştu? Bu makale, KUTV’un tarihine dair kısa bir inceleme sunuyor. Burada okulun tarihine ve komünist dünya üzerinde bıraktığı kalıcı etkilere değinilecek.

Komintern, KUTV’u 1921’de kurdu. Stalin, 1925’te KUTV öğrencilerine yaptığı konuşmada, sömürülen halkların bu okulda verilen eğitim üzerinden tam olarak neleri alması gerektiğine işaret ediyor:

“Doğu Halkları Komünist Üniversitesi’nin görevi, sömürülen halklardan gelen öğrencileri yürekleri ve ruhlarıyla sömürgelerde ve bağımlı ülkelerde kurtuluş hareketinin acil görevlerini ifa edebilecek, Leninizmin pratik deneyimini edinmiş, Leninizmin teorisini her yönüyle kuşanmış gerçek devrimcilere dönüştürmektir.”[1]

İki yıl sonra Stalin, okulun öğrencilerine bir kez daha hitap etti. Bu konuşmasında da Leninizmin önemine vurgu yapan Stalin, öğrencilerin “Leninizmin güçlü silahını kuşanmaları”, mezun olduklarında “tüm enerjilerini ve edindikleri tüm bilgileri Doğu’nun emekçi halklarının emperyalist zulümden kurtarılması davasına adamaları gerektiğini” söyledi.[2]

Üniversite, Çin’den ABD’ye oradan Filistin’e kadar birçok ülkeden öğrenci kabul etti.[3] Stalin konuşmasında, hem “Doğu”yu tarif ediyor hem de KUTV’un kimleri kabul edeceği sorusunu cevaplıyordu:

“İlk grupta Sovyetler’e ait Doğu topraklarından, burjuvazinin artık iktidarda olmadığı, emperyalist zulmün alt edildiği, işçilerin iktidarda olduğu ülkelerden gelenler yer alıyor. İkinci grup, kapitalizmin hâlen daha hüküm sürdüğü, emperyalist zulmün yürürlükte olduğu, bağımsızlık için emperyalistlere karşı mücadele edildiği sömürgelerden ve bağımlı ülkelerden gelen öğrencilerden oluşuyor.”[4]

Devamında, okuldaki öğrencilerin iki gruba ayrılmasının önemi üzerinde duran Stalin şunu söylüyor:

“Okulda baskın olan bir çizginin amacı, Doğu’daki Sovyet cumhuriyetlerinin ihtiyaçlarına hizmet edebilecek kadrolar oluşturmakken diğer çizginin amacı, Doğu’daki sömürge ve bağımlı ülkelerde emekçi halk kitlelerinin devrimci ihtiyaçlarına hizmet edebilecek kadrolar oluşturmaktı.”[5]

Stalin devamında, her bir kadronun üstlenmesi gereken özel hedeflere açıklık getiriyor, bu noktada doğrudan demografi ve coğrafyaya ait özel koşullardan bahsediyor. Okulda eğitim gören, Sovyetler’e bağlı Doğu ülkelerinden gelen kadrolar konusunda beş temel hedef belirleyen Stalin, öğrencilerin şunları yapmasını istiyor:

“1. Doğu’da Sovyetler’e bağlı topraklarda köylüleri işçi sınıfı etrafında toplayacak üsler olarak iş görecek sanayi merkezleri kurun.

2. Tarımın mevcut düzeyini yukarı çekin.

3. Kooperatifleri örgütleyin, örgütlenmelerini teşvik edin.

4. Sovyetleri kitlelere taşıyın.

5. Ulusal kültürü geliştirin.”[6]

Stalin, sömürgelerden gelip KUTV’da eğitim alacak kadroların önüne beş hedef koyuyor:

“1. İşçi sınıfının en iyi unsurlarını komünizme örgütlemek, bağımsız komünist partiler kurmak.

2. Uzlaşmacı milli burjuvazi ve emperyalizmin oluşturduğu bloğa karşı işçilerin, köylülerin ve devrimci aydınların milli devrimci bloğunu oluşturmak.

3. Bu blok içerisinde proletaryanın hegemonyaya sahip olmasını sağlamak.

4. Kentlerde ve kırsal bölgelerde yaşayan küçük burjuvaziyi uzlaşmacı milli burjuvazinin nüfuzundan kurtarmak için mücadele etmek.

5. Gelişmiş ülkelerde kurtuluş hareketiyle proleter hareket arasında bağ kurulmasını sağlamak.”[7]

Nihayetinde bu öğrencileri bir araya getirmekte amaç, öğrencilerin kendi “milli kültür”lerini başkalarına öğretmelerine imkân verecek, nihayetinde uluslararası dayanışmayı sağlam kılacak bir “proleter kültür” oluşturmaktı.[8]

KUTV’un ilk yılında kadın erkek birçok parti üyesini de içeren, altmıştan fazla etnik gruba mensup öğrenci eğitim aldı.[9] Okula kabul edilebilmeleri için öğrencilerin 18 ilâ 32 yaş arasında olmaları, en az iki yıl komünist partisinde çalışmaları gerekiyordu.[10] Zaman içerisinde okula kabul standartları değişse de parti üyeleri öncelikli şart olarak muhafaza edildi. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri Komünist Partisi’ne 1932 yılında yazılmış olan bir mektupta emperyalist ülkelerden gelen üyelerin önüne daha ağır şartlar çıkartıldığı görülüyor:

“Adaylar, işçi sınıfına ve partiye mensup en değerli, en güvenilir ve en yetişkin unsurları arasından seçilmelidir. [...] Seçilen tüm yoldaşlar, Moskova’daki iklim koşullarında uzun süre okumalarına imkân verecek sağlık durumuna sahip olmalıdır. [...] Adaylar, ya kendi dilinde ya da bir Avrupa dilinde okur-yazar olmalı, tüm sayılara hâkim olacak ölçüde aritmetiği bilmelidir.”[11]

Kısa ömrü boyunca KUTV, Vietnamlı lider Ho Chi Minh, Çinli lider Deng Şiyoping, Amerikalı komünist ve Siyahi Bolşevik kitabının yazarı Harry Haywood, Mau Mau ayaklanmasının lideri ve Kenya’nın ilk cumhurbaşkanı Jomo Kenyatta, Filipinler Komünist Partisi’nin kurucusu Crisanto Evangelista gibi birçok ünlü kişiyi mezun etti. KUTV’un amacının geleceğin komünist liderlerini eğitmek olduğu düşünülürse, geriye dönüp bakıldığında, okulun başarıya ulaştığı görülüyor.

KUTV, öğrencileri üzerinde kalıcı izler bıraktı. Bu öğrenciler, sadece başka milletlerden yoldaşlarıyla tanışma imkânı bulmadılar, ayrıca komünist teorinin pratik yönlerini de öğrendiler. Siyahi Bolşevik’te Harry Haywood, okulda yaşadıklarını tüm detaylarıyla aktarıyor. Bir yerde yazar şunları söylüyor:

“Öğrenciler olarak biz, Marx, Engels, Lenin ve Stalin’in klasik eserlerini okuyup inceliyorduk. Ama burası başka okullara benzemiyordu. Tüm teorinin pratikle ilişkisi mevcuttu. Teori dogma değil eylem kılavuzu olarak görülüyordu.”[12]

Haywood, pratikle alakalı yönünü şu şekilde aktarıyor:

“İşçilerin kültür kulüplerine katılıyor, Cumartesi’leri Moskova metrosu inşaatında çalışmak gibi gönüllü işlere katkı sunuyorduk. Okul, eğitim gördüğümüz bir fildişi kulesi değil, kendi deneyimlerimizden bizzat bilgi devşirebildiğimiz, Sovyet toplumuyla gerçek manada bütünleşebildiğimiz bir yerdi.”[13]

1924 tarihli yazısında Ho Chi Minh de Haywood’a benzer duygular dile getiriyor:

“Rus Devrimi, gerçekte karşılığı olmayan hoş konuşmalar yapmakla, ezilen halklar lehine ‘insani yardımı’ gözeten kararlar kaleme almakla yetinmiyor, o ezilen halklara mücadele etmeyi öğretiyor, tıpkı sömürge meselesi üzerine tezlerinde Lenin’in dile getirdiği gibi, onlara maddi ve manevi yardım sunuyor.”[14]

KUTV, öğrencilere edindikleri teoriyi halka karışıp işçilerle sohbetler ederek nasıl pratiğe dökebileceklerini öğrenmelerine pratikte katkıda bulunuyordu. Bunu halkçı eğitim pedagojisinin habercisi olarak görmek mümkün. Walter Rodney, bu pedagojiyi “toplumsal değişimi gerçekleştirmeye niyetli sıradan insanların mücadelelerinden kök alan, açıktan politik olan öğretim yöntemi” olarak tarif ediyor.[15]

KUTV’da müfredat sağlam bir yapı üzerine inşa edilmişti. Öğrencilerin bir yıl boyunca yapıp edecekleri, ziyaret gerçekleştirecekleri yerler önceden planlanıyordu. Tüm programlara katılmak isteyen öğrencinin üç yıl okula devam etmesi gerekiyordu. Bu süre zarfında öğrenci, birkaç dil öğreniyor, teoriyi inceliyor, tartışıyor, askeri çalışmalara katılıyor, fabrikalarda stajyer olarak çalışıyor, bunun yanında boş kalan zamanda ülkeyi keşfe çıkıyordu.[16] Okulda şu tür dersler veriliyordu: Politik Ekonomi, Leninizm, Kadınlar Arasında Yürütülecek Çalışmalar, Yeraltı Faaliyetleri, Parti İnşası ve Tarihsel Materyalizm.[17] Ayrıca öğrenciler araştırma departmanlarına girip çalışabiliyor, Devrimci Doğu ismini taşıyan araştırma dergisine yazılar yazabiliyorlardı.[18] Bugüne dek İngilizceye tercüme edilmemiş olan bu dergide önemli kimi makalelere yer verildi: E. Zelkina imzasını taşıyan “Orta Asya’da Toprak Reformu”[19] Elie Teper’in “Suriye Ayaklanması’nın Ortaya Koyduğu Deneyimden Edinilecek Dersler” yazısı[20] ve N. F. Yakovlev’in “Sovyetler Birliği’nin Doğu’sunda Yaşayan Halkların Ulusal Alfabelerinin Gelişimi ve Ulusal Alfabelerin Kökeni” yazısı.[21]

Komintern’e bağlı Batılı Ulusal Azınlıkların Komünist Üniversitesi, Uluslararası Lenin Okulu ve Sun Yat-Sen Çinli Emekçiler Komünist Üniversitesi gibi üniversitelerin yeniden yapılandırıldığı süreçte Komintern’de yapılan oylamayla KUTV dağıtıldı, ardından da 1938 yılında kapatıldı.[22] Okul, mezunları üzerinde kalıcı ve anlamlı etkiler bıraktı. Ho Chi Minh, Vietnam’da başarılı bir devrime imza attı, ülkesini Fransız, Japon ve ABD emperyalizmine karşı savundu. Ho Chi Minh, Stalin’in sömürgelerden gelen kadroların önüne koyduğu her bir hedefe ulaşmayı bildi. KUTV’un mirası bugün Vietnam’da yaşıyor.

Okulun kısa hikâyesini aktaran bu yazının yazarı olarak benim niyetim, hem KUTV’un hem de genel manada komünist eğitimin önemini tartışmayı sürdürmekti. Umarım bu tartışma devam eder. Neticede bugüne dek İngilizcede okulda okuyan öğrencilerle, yol açtığı genel etkilerle veya okuldan mezun olan öğrencilerin dünya genelinde yol açtığı değişimlerle ilgili herhangi bir çalışma veya kitap kaleme alınmış değil.

Oysa Sovyet arşivlerinde KUTV ve Komintern’e bağlı diğer okullarla ilgili henüz tercüme edilmemiş milyonlarca belge var. Bunların tercümeye ihtiyaç duydukları açık.

Kısa ömrü boyunca KUTV, sömürge halkları birleştirmeyi, gerçek manada beynelmilel olan bir sosyalist hareket inşa etmeyi, faşizme, sömürgeciliğe ve emperyalizme karşı mücadeleye katkı sunmayı bilmiştir. KUTV, bugün aynı zamanda bize iyi ve adil bir dünya inşa etme mücadelesinde komünist politik pratiğe örgütlülüğü esas alan bir eğitim ve pedagoji yaklaşımının gerekli olduğu gerçeğini anımsatmaktadır.

Talia Lux
20 Haziran 2021
Kaynak

Dipnotlar:
[1] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 7. s. 153.

[2] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 9. s. 319-320.

[3] Kirasirova, Masha. "The “East” as a Category of Bolshevik Ideology and Comintern Administration: The Arab Section of the Communist University of the Toilers of the East." s. 9.

[4] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 7. s. 135-136.

[5] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 7. s. 136.

[6] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 7. s. 137-138.

[7] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 7. s. 151.

[8] Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Cilt 7. s. 140.

[9] McClellan, Woodford. "Africans and Black Americans in the Comintern Schools, 1925-1934." s. 374.

[10] Filatova, Irina. "Indoctrination or Scholarship? Education of Africans at the Communist University of the Toilers of the East in the Soviet Union, 1923-1937." s. 5.

[11] Filatova, Irina. A.g.e., s. 5.

[12] Haywood, Harry. Black Bolshevik: Autobiography of an Afro-American Communist. s. 157.

[13] Haywood, Harry. A.g.e., s. 161.

[14] G. Gafurov, Bobodžan. Lenin and National Liberation in the East. s. 258.

[15] Vaught, Seneca. "'Grounding' Walter Rodney in Critical Pedagogy: Toward Praxis in African History." s. 4.

[16] Filatova, Irina. "Indoctrination or Scholarship? Education of Africans at the Communist University of the Toilers of the East in the Soviet Union, 1923-1937." s. 6.

[17] Filatova, Irina. A.g.e., s. 11-12.

[18] Filatova, Irina. A.g.e., s. 4.

[19] d’Encausse, Hélène Carrère. Islam and the Russian Empire: Reform and Revolution in Central Asia. s. 251.

[20] Menicucci, Garay. "Glasnost, the Coup, and Soviet Arabist Historians." s. 576.

[21] Weinreich, Uriel. "The Russification of Soviet Minority Languages." s. 48.

[22] Ravandi-Fadai, Lana. "’Red Mecca’—The Communist University for Laborers of the East (KUTV): Iranian Scholars and Students in Moscow in the 1920s and 1930s." s. 723. Türkçesi: İştiraki.

Kaynakça:
d’Encausse, Hélène Carrère. Islam and the Russian Empire: Reform and Revolution in Central Asia. University of California Press, 1988.

Filatova, Irina. "Indoctrination or Scholarship? Education of Africans at the Communist University of the Toilers of the East in the Soviet Union, 1923-1937." Paedagogica Historica. Cilt. 35, Sayı. 1, 1999, s. 1-23. doi:10.1080/0030923990350104.

Gafurov, Bobodžan G. Lenin and National Liberation in the East. Progress Publishers, 1978.

Haywood, Harry. Black Bolshevik: Autobiography of an Afro-American Communist. Liberator Press, 1978.

Kirasirova, Masha. "The 'East' as a Category of Bolshevik Ideology and Comintern Administration: The Arab Section of the Communist University of the Toilers of the East." Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. Cilt. 18, Sayı. 1, 2017, s. 7-34. doi:10.1353/kri.2017.0001.

McClellan, Woodford. "Africans and Black Americans in the Comintern Schools, 1925-1934." The International Journal of African Historical Studies. Cilt. 26, Sayı. 2, 1993, s. 371-390. doi:10.2307/219551.

Menicucci, Garay. "Glasnost, the Coup, and Soviet Arabist Historians." International Journal of Middle East Studies. Cilt. 24, Sayı. 4, 1992, s. 559-77. doi:10.1017/s0020743800022340.

Ravandi-Fadai, Lana. “’Red Mecca’—The Communist University for Laborers of the East (KUTV): Iranian Scholars and Students in Moscow in the 1920s and 1930s." Iranian Studies. Cilt. 48, Sayı. 5, 2015, s. 713-727. doi:10.1080/00210862.2015.1058640.

Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Volume 7. Foreign Languages Publishing House, 1954.

Stalin, J.V. J.V. Stalin Works, Volume 9. Foreign Languages Publishing House, 1954.

Vaught, Seneca. "'Grounding' Walter Rodney in Critical Pedagogy: Toward Praxis in African History." South. Cilt. 1, Sayı. 1, 2015, Article 1. DC.

Weinreich, Uriel. "The Russification of Soviet Minority Languages." Problems of Communism. Cilt. 2, Sayı. 6, 1953, s. 46-57.