Gassân Kenefâni Söyleşisi

Palestinian Affairs

Temmuz 1974

 

Aşağıda, Gassân Kenefâni ile ölümünden birkaç hafta önce İsviçreli bir yazarın gerçekleştirdiği söyleşiye yer veriliyor. Söyleşinin tam hâli, Palestinian Affairs [Filistin’in Meseleleri”] dergisinin Temmuz 1974 tarihli nüshasında yayımlandı.

* * *

 

Gassân, lütfen biraz kendi hayatınızdan bahsedebilir misiniz bize?

Benim hikâyemin tüm Filistinlilerin hikâyesinden pek bir farkı yok. Aynı tecrübeyi paylaşıyoruz.

11 yaşındayken Filistin’den ayrıldım. Ailem, orta sınıfa mensup bir aileydi. Babam avukattı. Fransızlara ait misyoner okuluna gidiyordum. Birden her şey altüst oldu, hepimiz yollara düştük, mülteci olduk. Babam, sınıfsal kökeni sebebiyle çalışmayı bıraktı. Filistin’den ayrıldıktan sonra çalışmak ona anlamsız gelmişti. Mecburen ait olduğu toplumsal sınıfı terk etti, alt sınıfa geçiş yaptı.

Bu, hiç de kolay değildi. Çocukken çalışmaya başladık, gençlik yıllarımız boyunca ailemize destek olduk. Üniversite mezunu olmadan bir köy ilkokulunda öğretmenlik yapabiliyordunuz. Bu iş sayesinde ben bir yandan eğitimime devam edebildim. Bu mantıklı adım sayesinde okumayı sürdürdüm. Ortaokulu bitirdim. Sonra Şam Üniversitesi’ne girdim. Arap Edebiyatı bölümünde üç yıl eğitim aldım. Üçüncü yılın sonunda politik sebeplerle beni okuldan attılar. Ben de Kuveyt’e gittim. Burada altı yıl kaldım. Okuma-yazma faaliyeti bu ülkede başladı.

Politik hayatımın başladığı tarihse 1952. 14-15 yaşlarındaydım. Ya o yıl ya da 1953 yılıydı, şans eseri Şam’da Dr. Corç Habeş’le tanıştım. O dönemde bir matbaada düzeltme okuması yapıyordum. Arap Milliyetçi Hareketi’ne katıldım, böylelikle politik hayatım başlamış oldu.

Kuveyt’teyken bugün Kuveyt hükümetinde önemli bir azınlığın temsil ettiği Arap Milliyetçi Hareketi içerisinde aktif olarak çalıştım. 1960’ta benden parti gazetesinde çalışmam, bunun için Lübnan’a taşınmam istendi. 1967’de Arap Milliyetçi Hareketi’nin Filistin kolu olan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi ile birlikte çalışma talimatı aldım. 1969’da örgütün Hedef ismini taşıyan gazetesinde çalışmaya başladım. Hâlen daha orada çalışıyorum.

Yazmaya Arap edebiyatı okurken mi başladınız?

Hayır. Sanırım Arap edebiyatına ilgim, bu bölümde okumadan önce başlamıştı. Hafızam beni yanıltmıyorsa, muhtemelen bu ilgi karmaşık bir dizi gelişmenin sonucuydu. Daha önce söylediğim gibi, Filistin’den ayrılmadan önce Fransız misyoner okuluna gidiyordum. Dolayısıyla, Arapçaya bir Arap gibi hâkim değildim. Bu eksiklik bende birçok soruna yol açtı. Arkadaşlarım Arapçam iyi değil diye benimle alay ederlerdi. Filistin’deyken, ait olduğum toplumsal sınıf sebebiyle kimse Arapçamdaki kusuru fark etmiyordu. Ama Filistin’den ayrıldıktan sonra farklı toplumsal sınıflara mensup arkadaşlarım oldu ve bunlar, Arapçamın zayıf olduğunu hemen anlıyorlardı. Konuşurken Arapçaya yabancı ifadeler kullanıyordum. Sonrasında bu sorunu halledeyim diye Arapçaya epey yoğunlaştım. Bu çalışma, muhtemelen 1954 yılında gerçekleşti. Bir kazada bacağımı kırmıştım. Altı ay yataktan çıkamadım. O dönemde büyük bir hevesle Arapça kitaplar okudum.

Burada dillerini “yitirmiş”, sonrasında onu yeniden kazanmak için uğraşmış birçok örnek verebiliriz. Sizce bu, kişiyi politik olarak geliştiren bir süreç midir?

Bilmiyorum. Olabilir. Ben, esasında farklı bir yoldan politikleştim. Erken yaşlarda politik mücadeleye dâhil oldum, çünkü bir kampta yaşıyordum. Filistinlilerle ve sorunlarıyla çocukken bizzat tecrübe ettiğim o hüzünlü ve duygusal atmosfer üzerinden, dolaysız bir biçimde temas kurdum. İçinde yaşadığım ortamın politik kökenlerini keşfetmek benim için hiç de zor olmadı.

Öğretmenlik yapmaya başladığımda kampta ders verdiğim çocuklarla kimi güçlükler yaşadım. Sınıfta uyuyan bir çocuk gördüğümde kızıyordum. Sonra sebebini anladım: bu çocuklar geceleri çalışıyorlardı. Sinemalarda ve sokaklarda sakız veya tatlı türü şeyler satıyorlardı. Dolayısıyla, sınıfa epey yorgun bir hâlde geliyorlardı. Sınıfta uyuklamalarının sebebinin eğitimi, okulu hor görmeleri veya onlardan nefret etmeleri olmadığını anladım. Meselenin benim öğretmen olarak sahip olduğum haysiyetle de alakası yoktu. Mesele, esasında sadece politik bir sorunun tezahürüydü.

O hâlde öğretmenlik pratiğinizin toplumsal ve politik bilincinizin gelişimine katkıda bulunduğunu söyleyebiliriz.

Evet. Özellikle yaşadığım bir günü tüm berraklığıyla anımsıyorum. Siz de bilirsiniz, ilkokul öğretmenleri, resim, aritmetik, İngilizce, Arapça vs. tüm derslere girer. Bir gün çocuklara Suriye hükümetinin onay verdiği müfredat uyarınca elma ve muz çizmesini öğretiyordum. Tahtaya elimden geldiğince en iyisini çizmeye çalıştım. Ama sonra yaptığım şeyin bana ve sınıfa yabancı olduğunu anladım. Çocuklar hayatlarında hiç elma veya muz görmemişlerdi. Dolayısıyla, çizimlerle meyveler arasındaki bağı kuramıyorlardı. Gerçek bir duyguya yol açmıyor, çizimler bir anlam ifade etmiyordu. Ömrüm boyunca yaşadığım olaylar içerisinde oldukça önemli bir dönüm noktasının eşiğine gelmiştim. O an tahtaya yönelip çizdiğim resimleri sildim, çocuklara kampın resmini yapmalarını söyledim. Birkaç gün sonra okula müfettiş geldi. Bana hükümetin belirlediği programdan saptığımı, bunun da benim başarısız bir öğretmen olduğumu kanıtladığını söyledi. Orada yaptığım savunma, beni Filistin davasına bağladı. Bu türden ufak adımlar, insanları tüm hayatlarına damga vuracak kararları almaya itiyorlar.

Bu anlattığınız hikâyeyi yorumlarsak, esasında siz sanatla sosyalist olarak ilişki kuruyorsunuz. Bu anlamda sanatı toplumsal, politik ve ekonomik alanlara bağlıyorsunuz. Bunu da o tahtaya bir elma ve muz çizerek yapıyorsunuz. Peki yazılarınızı nasıl değerlendirmeliyiz? Çalışmalarınız, sizin gerçekliğinizin, mevcut durumun ürünü mü, yoksa edebiyat alanındaki birikimin eseri mi?

İlk kısa hikâyem 1956 yılında yayımlandı. İsmi “Yeni Bir Güneş”ti. Hikâyenin merkezinde Gazzeli bir çocuk duruyor. Bugüne dek Filistin’le ilgili yazdığım hikâyeleri bir bütün olarak değerlendirdiğimde, her bir hikâyenin doğrudan ya da dolaylı olarak, ince veya sağlam bir bağla, kişisel tecrübelerime bağlı olduğunu görüyorum.

Esasında benim yazım tarzım, tümüyle 1956-1960 arası dönemde, bilhassa 1962 yılında gelişti. İlk başta Filistin’i kendi içinde özel bir sorun olarak ele alıyordum. Çalışmalarımda Filistinli çocuklardan, insan olarak Filistinlilerden, Filistinlilerin umutlarından, bağımsız ve özgür dünyamızdan ayrı şeylermiş gibi bahsediyordum. Özünde sadece Filistin’e ait gerçeklere işaret ediyordum. Sonra Filistin’i insanlık ailesinin bütününe ait bir simge olduğunu anladım. Bugün Filistinli bir aileden bahsediyorsam, aslında bir insani tecrübeyi aktarıyorumdur. Filistin’in yaşadığı trajedi dünyadaki tüm hadiseleri içerir.

Filistinlilerin çilesini ve sefaletini aktarırken Filistinlileri tüm dünyadaki çilenin ve sefaletin simgesi olarak tasvir ediyorum. Hikâyelerimi okuduğumuzda, Filistin’in tüm dünyayı temsil ettiğini görürsünüz. Bugün edebiyat eleştirmenleri, hikâyelerimin sadece birey olarak Filistinliyle ve sorunlarıyla değil, ayrıca tüm o sorunların çilesini çeken insanın yaşam koşullarıyla ilgili olduğunu tespit ediyorlar. Belki de o sorunlar en yalın hâliyle Filistinlilerin hayatlarında somutlaşıyordur.

Yazınsal gelişiminizin politik gelişiminize eşlik ettiğini söyleyebilir miyiz?

Evet. Esasında hangisinin önce gerçekleştiğini ben de bilmiyorum. Evvelsi gün benim hikâyelerimden birinden uyarlanmış bir filmi izliyordum. Bu hikâyeyi 1961 yılında kaleme almıştım. Filmi yeni bir bakış açısıyla izlerken, kahramanlar arasındaki diyalogların, düşünme tarzlarının, ait oldukları toplumsal sınıfların, arzularının ve geldikleri kökenlerin benim o dönem geliştirdiğim politik düşünceme ait anlayışları yansıttığını fark ettim. Dolayısıyla, buradan bir romancı olarak benim kişiliğimin politik aktör olarak kişiliğimden daha fazla gelişmiş olduğunu söyleyebilirim. Bu gelişmişlik, toplum anlayışıma da toplum analizime de yansıyor.

Sizce yazılarınız toplumunuzun analizini mi dile döküyor? Duygularınızın analizlerinize renk çaldığından bahsedebilir miyiz?

Sanırım ilk başta hikâyelerim duygu temelliydi. Ama bir yandan da yazılarımın altmışların başlarında gerçekliği dile dökmeye başladığını söyleyebilirim. Gerçekliğe dair gözlemim ve yazılarım sayesinde anlamlı bir analiz yapma imkânı buldum. Hikâyelerimde eksik olan, analizdi. Ama bir yandan da kahramanların hareket etme tarzlarını, aldıkları kararları, o kararların ardındaki gerekçeleri, kararların somutlaşma imkânlarını aktarıyorlardı.

Romanlarımda gerçekliği anladığım gibi, analiz yapmadan aktarıyorum. Hikâyemi aktaran filmi, filmdeki karakterlerin gelişimini izlerken duyduğum şaşkınlık üzerinden şunu söyleyebilirim: Hikâyelerim politik görüşlerimden daha gelişkin. Sorunlarını anlatan karakterlerimin diyaloglarını dinlerken hayrete düşüyorum. Sonra o diyalogları aynı dönemde kaleme aldığım politik makalelerle kıyaslıyorum. Görüyorum ki hikâyenin kahramanları, politik makalelerimden daha derin ve daha doğru analizler yapıyorlar.

Sizin de dile getirdiğiniz biçimiyle, politik hayatın 1953’te Habeş’le tanıştığınız gün Arap Milliyetçi Hareketi’ne girmenizle başlıyor. Peki sosyalizmin ilkelerini ne vakit benimsediniz? Zira Arap Milliyetçi Hareketi başlarda sosyalist bir hareket değildi.

Evet değildi. Arap Milliyetçi Hareketi, sömürgeciliğe, emperyalizme ve gerici hareketlere karşı duran bir örgüttü. O dönemde belirli bir ideolojik hattı yoktu. Ancak zamanla bu hareket sosyalist hattı benimsedi. Emperyalizmle uzlaşmamışsanız, savaş meydanında dövüşmeye devam ediyorsanız, antiemperyalizm sizi illaki sosyalizme götürüyor. Arap Milliyetçi Hareketi de bu sebeple sosyalist bir harekete dönüşme imkânı buldu. Eğer antiemperyalist bir hareket mücadeleye devam ediyorsa, onun sosyalistleşmesi gayet tabii bir sonuç. Arap milliyetçileri, bu gerçeği ellilerin sonlarında anladılar. Emperyalizme karşı yürüttükleri savaşı sadece kendi onurları değil, kendi hayatları için de emperyalizmle mücadele eden toplumsal sınıflara sırtını yaslamadıkça kazanamazlar. Bu mücadele yolu örgütleri ve hareketleri doğrudan sosyalizme taşıyor.

Kendi toplumumuzda ve Arap Milliyetçi Hareketi olarak hareketimiz içerisinde hepimiz Marksist-Leninist ilkelere karşı epey hassastık. Sosyalizme düşman değildik, ama Arap dünyasında faal olan komünist partilerinin yaptıkları yanlışlardan rahatsızdık. Bu sebeple, Arap Milliyetçi Hareketi 1964 yılı öncesinde Marksizm-Leninizmi benimseme konusunda epey güçlük çekti. FHKC, 1967’de, Temmuz ayı içerisinde Marksizm-Leninizmi benimseme kararı aldı. FHKC, bu anlamda Arap Milliyetçi Hareketi içerisinde bu türden bir adımı atan ilk örgüttü. Süreç içerisinde Arap Milliyetçi Hareketi ismini Sosyalist İşçi Partisi olarak değiştirdi. Filistin koluna “Halk Cephesi” adı verildi.

Esasında süreç bu anlattığım kadar sorunsuz işlemedi. Hareket, kendi içerisinde sürekli kavgalara şahit oldu. Sağ ve sol kesim arasındaki mücadele uzun süre devam etti. Her seferinde kazanan sol oldu, çünkü sol, antiemperyalizmi ve gerici güçlere karşı tavrı ile sağa kıyasla daha olumlu ve daha iyi bir konum almıştı. Bu kavgaların neticesinde hareket, Marksizm-Leninizmi benimsedi.

Bana gelince, hareket içerisinde açığa çıkmış olan çatışmalarda sağda mı yoksa solda mı konum aldığım konusunda net bir şey söyleyemiyorum. O günleri arı duru şekilde anımsamıyorum. Zira o dönemde sağla sol arasındaki ayrım çizgisi, bugün gelişkin politik partilerde görüldüğü ölçüde net değildi.

Arap Milliyetçi Hareketi içerisinde yaşlıların komünist harekete dair hassasiyetlerini alaya alan gençler de bulunuyordu. O dönemde komünist değildik, komünizme sıcak bakmıyorduk. Komünist hareketle yaşlılar kadar ilgilenmiyorduk. Sonuçta yeni nesil, hareketin Marksist-Leninist bir harekete evrilmesinde öncü rol oynadı. Bunun sebebi, hareketin üyelerinin büyük bölümünün yoksul sınıflara mensup olmasıydı. Küçük burjuvaziye ve büyük burjuvaziye mensup üyelerin sayısı çok sınırlıydı. Bunların örgütlülükleri uzun ömürlü olmuyordu. Bir iki yıl içerisinde hareketten ayrılıyorlardı. Gelenler, kısa süre sonra geri gidiyorlardı. Yoksul sınıflardan gelenlerse yola devam ediyorlardı. Zamanla bu üyeler, hareket içerisinde önemli bir baskı gücü hâline geldi.

Marksizm-Leninizm okumalarına ne zaman başladınız? Anımsıyor musunuz?

Ben, herkesin yürüdüğü yoldan yürümedim. İlk temas noktam, Sovyet yazarlarıydı. Bugün olduğu gibi o günlerde de Sovyet yazarlarına hayrandım. Marksizmle aramdaki duvarı bu hayranlığım sayesinde yıkabildim. Marksizmle erken bir dönemde Sovyet yazarlarına duyduğum hayranlık üzerinden yaptığım okumalar aracılığıyla tanıştım.

İkinci temas noktamsa eniştemdi. Ablamın eşi, o dönemde komünist hareket içerisinde önde gelen isimlerden biriydi. 1952’de ablamla evlenen eniştem, gençlik yıllarımda beni epey etkiledi. Ayrıca Kuveyt’e gittiğimde altı gençle aynı evde kaldım. Birkaç hafta sonra bu evin bir komünist hücresi olduğunu anladım. Bu zeminde erken yaşlarda Marksizme dair kitaplar okumaya başladım. O günlerde okuduğum kitapların ne kadarını anlıyordum, bilmiyorum. Daha çok Arap Milliyetçi Hareketi’nin bende açığa çıkarttığı duyguların etkisi altındaydım. Okuduğum kitapları ne ölçüde idrak ettiğimi, ne ölçüde anladığımı bugünden tespit edebilmem mümkün değil. Ama gene de kitapların muhtevası bana hiç yabancı değildi.

O dönem edindiğiniz ve geliştirdiğiniz politik fikirlerin ilk kaleme aldığınız hikâyeleri epey etkilediği açık. Bence Sovyet edebiyatına dair okumalarınız ve Marksistlerle temaslarınız çalışmalarında karşılık bulmuş.

Ben, bu saydığınız etmenlerin ağır bastığını düşünmüyorum. Kanaatimce, yazılarımı esas olarak gerçeklik etkiledi. Gördüklerim, dostlarımın, akrabalarımın, kardeşlerimin, kız kardeşlerimin, öğrencilerimin tecrübeleri, yoksulluğun ve çaresizliğin hüküm sürdüğü, o kaldığım kamplar… beni esas olarak bunlar etkiledi. Belki de Sovyet edebiyatına düşkün olmamın sebebi, tam da benim bizzat, fiiliyatta tanık olduğum şeyleri analiz ediyor, aktarıyor, tarifliyor, ele alıyor oluşuydu. Sovyet edebiyatına hayranlığım bugün de devam ediyor elbette. Ama Sovyet edebiyatı yazılarımı etkiledi mi etkilemedi mi, bilmiyorum. Bu etkinin boyutunun ne olduğuna dair bir fikrim yok. Ben, daha çok ilk ve asıl etkileyici unsurun gerçeklik olduğunu söylemeyi tercih ediyorum. Romanlarımdaki tüm karakterlerin ilham kaynağı hayal gücüm değil, bana güç veren gerçeğin ta kendisi. O kahramanları sanatsal (edebi) gerekçelerle tercih etmiş de değilim. Hepsi de kampta yaşayan insanlardı, dışarıdan hiç kimseyi bulamazsınız. İlk hikâyelerimde sanatsal zeminde inşa ettiğim karakterlerin tamamı kötü karakterlerdi. İş yerinde birlikte çalıştığım insanlar üzerinden edindiğim tecrübeler etkili oldu. Bu anlamda, yazılarımı en çok hayatın etkilediğini söyleyebilirim.

Siz, orta sınıfa mensup bir ailenin ferdiydiniz, ama çocukken proletarya saflarına katıldınız.

Evet doğrudur, ailem orta sınıfla ilişkiliydi, zira babam, Suriye’ye göç etmeden önce orta sınıfa mensup bir kişiydi. Ailem, orta sınıfla arasındaki tüm bağları koparttı. Geçmişle gerçek arasındaki çelişkinin bedelini ödemek, biz çocuklara düştü. Dolayısıyla, sınıfımın üyeleriyle ilişkilerim dostane değil, kavgacı bir ilişkiydi.

Proletaryanın saflarına katıldığımın bilincinde ve idrakinde değildim. Aslında gerçek bir proleter sayılmazdım, proletaryanın sınırlarında yaşayan, üretim mekanizmasının parçası olmayan, “lümpen proletarya” dediğimiz kesimin bir üyesiydim. Ama sonra proletaryanın ideolojisini anlama imkânı buldum. Gene de o dönemde proletaryanın parçası olduğumu söyleyemem.

Ama siz, meselelere ve gerçekliğe ezilenlerin gözünden bakmaya başlamışsınız.

Evet, öyle de denilebilir. Gene de bilimsel ve analitik bir bakış açısına sahip değildim. Görüşlerimi daha çok duygu temelinde dile döküyordum.

Bu noktada FHKC’nin doğduğu 1967 yılına geri dönelim. Örgüt, o dönem ne tür görüşlere sahipti, yeni bir örgüt kurulmasının sebepleri nelerdi?

Aslında FHKC, yeni bir örgüt değildi. O, aslında benim de üyesi olduğum Arap Milliyetçi Hareketi’nin Filistin koluydu. İlk başta 1967 yılında hareketin üyelerince teşkil edildi. Halk Cephesi, Arap dünyasının politik sahnenin merkezine oturması sebebiyle kuruldu. Hareketin Filistin kolu epey büyüdü. Liderleri de üyelerinin zihin yapıları da değişti. Süreç içerisinde ben de Halk Cephesi üyesi oldum. Cepheye iştirak etmemin sebebi, onun bir parti olarak Filistin’de çalışma yürüten diğer politik örgütlere kıyasla gelişkin bir aşamada olmasıydı. Bu örgüt üzerinden geleceğe dair görüşlerimi somutlama imkânı bulabileceğimi düşündüm. Halk Cephesi’ne bu sebeple katıldım.

Örgütün Hedef isimli gazetesinin yayın yönetmeni olarak üstlendiğiniz rolü nasıl değerlendiriyorsunuz, örgütün kitleleri harekete geçirme yöntemi konusunda neler söylersiniz?

Neticede ben, bu örgütün üyesiydim. Esasında söz konusu örgüt, kendi iç sistemi ve politik stratejisi olan bir parti olarak kurulmuştu. Örgüt, aynı zamanda demokratik ilkeleri temel alan bir örgütsel ve liderlik stratejisine sahipti. Bu sebeple, liderlik bana bu özel görevi verdiğinde onu üstlenmek zorundaydım.

Ben, Halk Cephesi Merkezi Enformasyon Komitesi’nin üyesiyim. Hedef, Cephe’nin medya yapılanmasının bir parçası. Bizim anlayışımıza göre, medya salt propagandayla sınırlı bir şey değil. Eğitim gibi faaliyet alanlarını da kapsıyor. Hedef’in sorumlusu ben değilim. Bu görev, Merkezi Medya Komitesi’nde. Ben, gazetede bu komiteyi temsil ediyorum.

Pratikte ben, Hedef’in örgütsel yönüyle alakalıyım. Bir de Hedef’i okuyup değerlendiren, makale kaleme alan, editör kaleminden çıkan yazıları tartışan bir komitemiz var. Cephe, buna benzer on kadar kuruma ve departmana sahip. Bizim kurumumuz muhtemelen en küçüğü. Ayrıca Halk Cephesi içerisinde kamplardaki toplumsal ve politik faaliyetleri üstlenen gruplar var. Askeri mücadele alanında çalışan, başka kamplarda faal olan ekiplere de sahibiz. Hepimiz birbirimizi tamamlıyoruz. Örgütlenme sahasında, yani konferansların, eğitim programlarının, toplantıların, kitleyle temasların örgütlendiği alanda çalışanlar, gazetemizi Halk Cephesi’nin bakış açısını dile getirmek için kullanıyorlar. Bu yoldaşlar, aynı zamanda kitleler konusunda bizimle istişare ediyorlar. Halk Cephesi, bu ekipler ve gruplar arasındaki dinamik ilişkiler neticesinde kitlesel seferberlik kampanyası yürütme imkânı buluyor.

Gazeteden biraz bahsedebilir misiniz?

Gazetede çalışmak çok stresli bir iş. Önümüzdeki hafta yayınlanacak sayıyı bitiremediğimde epey stres yaşıyorum. Böyle bir gazetede çalışmak hem yorucu hem de ürkütücü bir şey. Gazetenin son cümlesine noktayı koyduğunuz an bir görüyorsunuz ki daha yirmi boş sayfa var. Ayrıca her bir satır, her bir başlık ve her bir resim Cephe üyelerince tartışılıyor. En ufak bir hata tespit ediliyor. Gazete, sonrasında eleştiri süzgecinden geçiriliyor. Bu tür bir gazetede çalışmak, sıradan bir gazetede çalışmak gibi değil. Sıradan bir gazetede sadece işinizi yaparsınız, bizim gazetemizde en ufak detaylar Cephe içerisinde gazeteyi okuyup eleştirmekle görevli ekiplerce irdeleniyor. Dolayısıyla, üyeleri Cephelilerden oluşan böylesine büyük bir mahkemenin huzurunda, bu türden kapsamlı bir işi yapmak çok zor. İnsan, o yüzden daha çok çalışma gereksinimi duyuyor.

Bir de tabii gelişmekte olan bir ülkede yaşadığımız gerçeği var. Direniş hareketinde, bizim gibi bir örgütte her departman, yetenek ve becerileri olan “insanlar”ı örgütlemeye çalışıyor ki bu insan topluluğu ne kadar ufak olursa olsun verilen işleri layıkıyla yerine getirebilsin. Bu insanların işi bitirmeyi ve kendisine verilen görevleri yerine getirmeyi asli hasletler olarak görmeleri gerekiyor.

Hedef’te çalışan insan sayısı çok az. Cephe’den çalışacak daha fazla insan istediğimizde şu cevabı alıyoruz: “Bize iki-üç çalışanınızı gönderin, onları taban çalışmalarına dâhil edelim, taban çalışması gazete çalışmasından daha önemli.” Biz de çalışanlarımızı almasınlar diye susuyoruz, bir talepte bulunmuyoruz. Hedef’i yayına hazırlayan sayısının üç olduğunu söylesem kimse inanmaz mesela. Bu durum üç yıldır devam ediyor. Bazen ekstra yardım için dördüncüyü buluyoruz, sonra bu kişi bizden ayrılıyor, birini daha buluyoruz, bu hikâye bu şekilde tekrarlanıp duruyor.

O zaman gece gündüz çalışıyorsunuz.

Evet. Hiçbir meslektaşımın günde 13-14 saatten fazla çalıştığını sanmıyorum ben. Ne tatilimiz var, ne eleştiriler konusunda merhamet gösterenimiz. Örgütümüzdeki insanlar, hükümet içerisinde çalışanlar, diğer gazetedekiler, bizi eleştirip duruyorlar.

Hedef sizce ilerici bir gazete midir, teorik-politik açıdan bakıldığında ilerici bir gazete olarak görülebilir mi?

Evet öyle. Ben, aynı zamanda bu özelliğinin soruna yol açtığını düşünüyorum. Gazeteyi övmek değil derdim, ama kimse, böylesine derinlikli politik ve teorik görüşleri bu kadar basit bir dille ifade edemez. Bu beceri çok az insanda var. Halk Cephesi, derinlikli fikirlerini herkesin okuduğunda hemen anlamasını sağlayacak basitlikte aktarabilen iki insana sahip. Bu insanlardan biri Corç Habeş. Diğeri de bir askeri liderimiz. Kendisi, muhteşem yazılar kaleme alıyor. Kişi, bu konuda gerekli pratiği yoksa fikirlerini yazı yoluyla kolay kolay aktaramıyor. Tabandan bu konuda eleştiriler alıyoruz. “Gazetede çıkan yazıları anlayamıyoruz” diyorlar. Bu sebeple, meseleleri daha basit ve kolay anlaşılır bir dille aktarmamız gerekiyor.

Gazetenin hazırlık süreci, tam da bu sebeple çok uzun sürüyor. Gazeteyi sürekli gözden geçiriyoruz, yazım sonrası belirli ifadeleri basitleştiriyoruz. Bence Cephe iç yayınlar çıkartırsa yükümüz epey hafifler, gazete faaliyetimiz devam eder. İç yayın, meseleleri rahat anlaşılır bir dille aktarır, görüşleri basit ifadelerle dile döker. Bizim gazete gibi bir merkezi yayının bu türden iç yayınları taklit etmesi zor, çünkü bizim işimizi ciddiyetle yürütmemiz gerekiyor. Bunu yaparken de karmaşık politik görüşleri aktaran makalelerin sayısını sınırlamak, böylelikle bu tür makalelere daha az yer yermek, daha çok politik kampanyalara odaklanmak zorunda kalıyoruz.

Gazetenizde şiir gibi edebi çalışmalara yer veriyor musunuz?

Gazetemizde edebiyat çalışmalarına, film eleştirisine, tiyatroya, resme, sanatsal faaliyetlere ayrılmış iki sayfa var. Daha önce bahsini ettiğimiz gazeteciler epey popülerler, çünkü Cephe’nin birçok üyesi bu iki sayfada çıkan çalışmalar sayesinde sol çizgiyi idrak etme imkânı buluyor.

Hiç kısa hikâyelerinizi yayımladınız mı?

Hedef’te çalışmaya başladığımdan beri yazmaya hiç vakit bulamıyorum. Umm Saad ismini taşıyan yaşlı kadınla ilgili iki hikâyemi yayımlayabildim sadece. Edebiyat çalışmalarıma fazla vakit ayıramıyorum, bu da beni epey rahatsız ediyor.

Daha fazla çalışma kaleme almak istiyorsunuz sanırım?

Genelde ofisten çıkıp eve gittiğimde daktilonun başına geçip bir şeyler yazacak takati kendimde bulamıyorum. Ben de oturup kitap okuyorum. Günde en az iki saat kitap okumam lazım, kitapsız yapamam. Ama kitap okuyunca ya gidip yatıyorum ya da oturup aptalca bir filmi izliyorum, onca işin ardından hiçbir şey yazamıyorum.

Son dönemde Cephe içerisinde yaşanan gelişmeler, örgütün askeri faaliyetlerle meşgul olan bir kolektiften çok tartışmalara boğulmuş bir kolektife dönüştüğü gerçeğini mi ortaya koyuyor?

Hayır, ben bu görüşünüze katılmıyorum. Cephe içerisinde biz, “Her politikacı savaşçı, her savaşçı politikacıdır” mottosunu savunan bir stratejik hattı her daim, ısrarla savunduk. Bugün sizin tanık olduğunuz olgu, sadece bizimle sınırlı bir şey değil. Bu durumun oluşmasının sebebi, Filistin direniş hareketinin bugün mevcut dönem içerisinde bizi yok etmeye çalışan nesnel koşullara bağlı olarak çöküş sürecine girmiş olmasıdır. Biz, Eylül 1970’ten beri çöküş sürecindeyiz. Bu hâl, bizim askeri faaliyetlerimizi yoğunlaştırmamıza, sayısal olarak artırmamıza mani oluyor. Ama bu da demek değil ki askeri eylemlerimizi durduracağız. Bu tespitim, genel anlamda direniş hareketi için de geçerli.

Biz Halk Cephesi olarak, askeri operasyonlarımızı son iki yıl içerisinde Gazze’de, Batı Şeria’da ve İsrail’de yoğunlaştırdık. Ama İsrail, bu operasyonları gizlemeye çalışıyor. Oysa onca iddiaya rağmen faaliyetlerimiz sürüyor. Güney Lübnan’da da üslerimiz var, Ürdün’deki gericilere karşı gizli bir halk savaşı yürütme konusunda gerekli hazırlıkları yapıyoruz. Bunlara rağmen, içinde yaşadığımız çöküş süreci ve genel baskı koşulları, Arap hükümetlerinin eseri. Bu hükümetlerin yapıp ettikleri tüm kamuoyunu etkiliyor. Halk, bir şekilde bizim askeri faaliyetleri durdurduğumuzu sanıyor. Oysa bu çıkarım tümüyle yanlış.

Sizin görüşünüze göre bu çöküş süreci, belirli bir politik hatta işaret etmeksizin, ayrımsız tüm Filistinlileri nasıl etkiliyor?

Politik hareketler insanlar gibidir. Bir kişi sağlıklıysa, ünlüyse ve zenginse etrafında dostları olur, herkes onu destekler. Ama yaşlanıp hastalanır, parasını da yitirirse dostları uzaklaşır.

Biz de bir direniş hareketi olarak böylesi bir aşamadan, tabiri caizse cansızlık aşamasından geçiyoruz. Filistinli bireyler, son birkaç yıldır hayallerinin suya düştüğünü düşünüyorlar. Bu, insana acı veren bir his, ben de bilirim. Kanaatimce birçok yoldaşım da benim şu görüşümü paylaşıyor: bu aşama geçici.

Filistinliler, birkaç yıl içerisinde yenmemizin mümkün olmadığı, büyük bir düşmanla savaştığımızı, savaşın uzun soluklu olduğunu, birkaç kez yenilgiyi tadacağımız gerçeğini bir şekilde anlıyorlar. Bu açıdan, Filistinlilerin Filistin devrimine bağlılıkları bugünkü gibi kırılgan ve duygu temelli olmamalı. Süreç içerisinde bu durum illaki değişecektir.

İlk zaferimizi elde ettiğimiz vakit kitleleri harekete geçireceğimize inanıyorum. Bu zaferin elde edileceğine dair güvenim sonsuz. Bu düştüğümüz, cansızlaştığımız dönem bizi korkutmuyor. Arap liderlerinin ve Arap medya sözcülerinin kitlelere vaatlerde bulunduğu, kolaylıkla elde edilebilen zaferleri göklere çıkarttıkları koşullarda bu gayet normal. Bugün birçok Arap, bu vaatlerin kitleleri yanılttığını, yanlışa sevk ettiğini gördü. Dolayısıyla, ben bu Filistinlilerdeki cansızlık hâlinin sürecin doğal bir bileşeni olduğuna ve kendisini tekrar tekrar dışa vurduğuna inanıyorum. İçinde yaşadığımız bu aşamayı gelecekte aşacağımızı, kitlelerin devrime olan bağlılıklarının öncesine göre daha da güçleneceğini biliyorum.

Cephe liderleri ve siz, 1967’de, 1968’de ve 1969’da fazla iyimser olduğunuzu düşünüyor musunuz? Bu çatışmayı kolay bir mücadeleyi gerekli kılan bir çatışma olarak mı gördünüz?

Hayır, öyle görmedik. Esasında Halk Cephesi, ortadaki sorunun hiç de kolay olmadığını söyleyen yazılı belgeleriyle kitleleri uzun zamandır uyarıyor. Cephe, aynı zamanda birkaç kez yenilgiyle yüzleşileceği, kitlelerin kan deryalarıyla, birçok acıyla ve kıyımla sınanacağı konusunda uyarıda bulunuyor. Birçok kez dile getirdiğimiz üzre, Filistin devriminin liderleri bu zamana dek kitlelere hep kolay zaferler vaat ettiler.

İyimserlik meselesine gelince, biz fazlasıyla iyimseriz. Bilimsel açıdan bakıldığında, ayrıca zarfa değil de mazrufa baktığımızda, bu açıdan, tarihsel hareketliliğin ölçüsü olarak direniş hareketi denilen gerçek üzerinden değerlendirildiğinde, bugünkü mevcut durumumuz, içinde olduğumuz bu zor mücadele en alt seviyede olsa bile, 1967, 1968 ve 1969’daki durumumuzdan daha iyi.

Kaynak