Yapay Zekâ

İlk plastik ticareti fuarı, Ekim 1952’de Düsseldorf’ta açıldı. Ziyaretçiler, giriş kapısına yerleştirilmiş, renkli plastik parçalarla dolu çuvalların aralarından geçip fuara giriş yaptılar. Bu yeni cesur ve suni dünya, gerçekten de eğlenceliydi. Eğlence, okyanusların plastikle kirlendiği güne dek devam etti.

Hammaddeden Plastiğe

Plastiğin hammaddesi, kömür veya ham petrol. Bunlar, halen daha gerçekte varolan, milyonlarca yıl eskiden kalmış, ölü deniz canlılarından elde ediliyorlar. Gerçek insan emeğinin kullanıldığı çıkartma ve işleme süreci neticesinde hammadde, her türden plastiğe dönüşüyor.

Makine Düşünebilir mi?

Gerçek insanın yerini makine alıyor. Bu sürecin yapay zekânın ürünü olduğu üzerinde duruluyor.

Yapay zekâ, ellili yıllarda ortaya çıktı. “Hesaplayıcı Makine ve Zekâ” başlıklı makalesinde matematikçi ve bilgisayar bilimi uzmanı Alan Mathison Turing, “bir makine düşünebilir mi?” sorusunu sordu. Turing’e göre, kayıt altına alınmış bir sohbeti dinleyen gerçek bir insan konuşanın insan mı yoksa makine mi olduğunu tespit edemiyorsa demek ki makineler de insanlar gibi düşünebilirdi.

Yapay Zekânın Nesnel Olduğu Düşünülüyor

Yapay zekâ ile ilgili üretilmiş efsanelerden birinde, yapay zekânın içerdiği (erişilebilir ve) epey zengin olgu birikimi sebebiyle “nesnel” olduğu, insanın düşünme pratiğinden üstün olduğu ve “bağımsız” düşünebileceği üzerinde duruluyor. Oysa insanın ürettiği bir şeyin insandan üstün olması pek mümkün değil. İnsan üretimi bir olgu olarak yapay zekânın “nesnelliği” ise büyük ölçüde yapay zekâyı geliştiren insanlara ve onu inşa ederken devrede olan çıkarlara tabi.

Yapay Zekâ Kamuoyu Yoklamaları Kadar “Nesnel”

Yapay zekâdaki “nesnellik” düzeyi, kamuoyu yoklamalarındaki “nesnellik düzeyi kadar. Verilen cevapları, olguları toplayan ve kurgulayanlar belirliyor. Belirleme süreci, yapay zekâdaki eğilimleri de ele veriyor: Üretici, yapay zekâyı neden finanse ediyor? Yapay zekâ, toplumsal bağlamda ne tür bir konuma sahip? Bu iki soruya verilen cevap, anketlerin ve yapay zekânın amacına dair bir görüş sunuyor.

Milyarderlerin Çıkarı

Yapay zekâ konusunda atılan önemli adımlardan biri, ABD’li şirket OpenAI’a ait. Şirket, dijital alanda ChatGPT denilen rehber robotunu devreye soktu. OpenAI şirketine yatırım yapan isimler arasında Elon Musk ve Peter Thiel gibi milyarderler bulunuyor. Bu milyarderlerin asıl derdi, milyarlarca dolarını muhafaza edip artırmak. Onların gerici politik duruşları da yapay zekâya yönelik ilgileri de bu hedefle ilgili.

Kârın Maksimizasyonu İçin Araçlar

Bu anlamda, kârın maksimizasyonu için kullanılan “bilimsel” ve “nesnel” bir araç olarak yapay zekâ, bu türden araçları kendi amaçları doğrultusunda devreye sokan insanların ekonomik ve politik yönelimlerine tabi. Bu zenginler, kullandıkları araçların gerçek niteliklerini gizlemeye çalışıyorlar.

Uli Gellermann
6 Ağustos 2025
Kaynak