Kırıldı göğsümde 10 kara
saplı bıçak
Kalbim,
Kanlı bir bayrak gibi
çarpıyor,
Çar - pa - cak!..
Nazım Hikmet’in bu sözleri, büyük devrimci Mustafa
Suphi’nin hayat ve faaliyetini çok iyi nitelendirmektedir.
M. Suphi (Trabzon’a bağlı) Giresun şehrinde doğdu.
Daha çocukluk yıllarında bilgiye çok hevesliydi. Yüksek tahsilini Paris’te
tamamladı. Paris’te okurken Sosyalist Partisi’ne üye oldu. Yurduna döndüğü
zaman çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. İlerici gazeteler çıkardı. Türkiye
yöneticileri, Suphi’yi tutukladılar. Fakat Mustafa Suphi, 1914 yılında kurtulup
Rusya’ya geçti. Aynı yıl Bakû ve Kırım gazetelerinde yayınladığı uzun bir
makalesinde Türkiye’nin harbe katılarak Almanya ile Avusturya-Macaristan’ı
desteklemesinin Türkiye halkına yoksulluk ve bedbahtlıktan başka bir şey
getirmeyeceğini açıkça söyledi. Türkiye Hükümeti’ne ihtarda bulundu. Türkiye
ile Rusya arasında savaş başladığı zaman Çarlık Rusya Hükümeti Suphi’yi ilkten
Kaluga’ya, sonra da Ural’a sürgün etti.
Suphi sürgünde iken devrimci işçilerle bağlantı
kurdu. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne (Bolşevik) girdi. Esir alınan
Türkiye askerleri arasında Şubat Devrimi’nden sonra enternasyonalizm ve
askerlerin kardeşleşmesi düşüncesini yaymakta büyük gayret gösterdi. Büyük Ekim
Sosyalist Devrimi, Suphi’nin önünde de çok büyük imkânlar açtı. Suphi’nin çok
büyük örgütleyicilik ve propaganda kabiliyeti vardı. Petrograt’ta Merkezî
Müslüman Komiserliği’nin örgütlenmesine ve sağlamlaştırılmasına çok yardım
etti. Molla Nur Vahidof, 1918 Ocak ayında Vladimir İlyiç’in emriyle bu örgüte
yönetmen atanmıştı. Suphi ile Vahidof, Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)’in
merkez komitesinin talimatı üzerine komiserliğin yanında Halklararası
Propaganda Şubesi’ni kurdu. Bolşevizm düşüncelerinin yayılması ve bu yıllarda
Rusya’daki Müslüman halklar arasındaki karşı devrimci örgütlere karşı savaşı
güçlendirmek amacıyla 1918 yılı Nisan ayında Yeni Dünya gazetesi
yayınlanmaya başladı. Bu gazetenin yazı işleri müdürü Mustafa Suphi idi.
Halklararası komünist hareketinin yorulmak bilmez
örgütleyicilerinden ve propagandacıların-dan biri olan Mustafa Suphi, 1919
yılında Komünist Enternasyonal’in Birinci Kongresi’ne ve Rusya Komünist
Partisi (Bolşevik)’in VIII. Kongresi’ne delege olarak katıldı.
1919 yılının birinci yarısında Mustafa Suphi,
Merkez Komitesi’nin çağrısı üzerine Rusya’nın güney bölgelerine gitti. Mayıs ve
Haziran aylarında Simfiropol’de Yeni
Dünya gazetesini çıkardı. Komünist
Parti Manifestosu’nu, Rusya Komünist
Partisi (Bolşevik) Programı’nı, V. İ. Lenin’in birçok eserini bu aylarda
Türkçeye çevirip yayınladı.
Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Merkez Komitesi,
1919 yılının sonunda Mustafa Suphi’yi Orta Asya’ya gönderdi. Suphi, burada yine
örgütlenme ve propaganda işlerine sarıldı. Yeni
Dünya gazetesini Taşkent’te çıkarmaya başladı. 1920 yılı Ocak ayında
İlyava, Rudzutakom, Kuybişef ile birlikte Müslüman komünist örgütlerinin III.
Bölge Konferansı’na ve Türkmenistan Komünist Partisi’nin V. Genel Bölge
Konferansı’na katıldı. Konferansı Türk komünistleri adına selâmladı.
Suphi, 1920 yılının ikinci yarısında, Bakû’da
çalışmaya başladı.
Mustafa Suphi, Türkiye Komünist Partisi’nin
Birinci Kongresi’nin çağrılması, siyasi kursların açılması, gazetelerin redakte
edilmesi, komünist vesikaları ve edebiyatının çevrilmesi, Birinci Doğu Halkları
Kurultayı’nın hazırlığı işlerine çok aktif katıldı.
1921 yılının ilk aylarında
Mustafa Suphi 14 komünistle birlikte, Trabzon yakınlarında Türkiye jandarmaları
tarafından vahşice öldürüldü. Burjuva ve mürteciler, genç Türkiye Komünist
Partisi’nin önderini öldürerek memleketteki komünist hareketine ağır bir darbe
indirmek istiyordu. Fakat umutları boşa çıktı… Türkiye halkının sadık oğlu
Mustafa Suphi’nin ve yoldaşlarının anıları, halkın kalbinde hiçbir zaman
sönmeyecektir.
B. Ömerov
R.
Şakirbekov
[Kaynak:
Mustafa Suphi ve Yoldaşları, Güncel
Yayınları, 1977, s. 169-171.]
Mustafa Suphi’nin 80. doğum yıldönümü dolayısıyla
Semerkant’ta, 1963 yılında Leninskiy Put
gazetesinde Rusça yayınlandı. Çevirisine Ant dergisinin Ocak 1971 tarihli 9. sayısında yer verildi.
0 Yorum:
Yorum Gönder