Mahmud Şevket Paşa’ya yönelik suikastın ardından
İttihatçılar tarafından Sinop’a sürgün edildi. Buradan kaçıp Rusya’ya sığındı.
Moskova’da Türk Komünist Partisi’ni örgütledi, Yeni Dünya gazetesini çıkarttı. Karl Marx’ın Kapital isimli eserinin çevirisini yayınladı. Bakû’nün
Bolşeviklerin eline geçmesi üzerine bu kente geldi ve gazeteyi burada
çıkartmaya devam etti.
Bolşevikler eliyle görev gereği Anadolu’ya
gönderildi. On dört yoldaşı ile birlikte General Kazım Karabekir’in emriyle
Erzurum’da tutuklandı. Trabzon’a gönderildi. Kendilerine Rusya’ya gitmeleri
söylendi.
Bindiği gemide ne yaşandığı bilinmiyor. Çiçerin
imzalı bir telgraf üzerinden Ankara Hükümeti’nden III. Enternasyonal’de Türk
proletaryasını temsil eden bu heyetin sağlık durumu konusunda bilgi talep
edildi. Ankara Hükümeti verdiği cevapta Karadeniz’in o gün çok dalgalı olduğu
ve açık denizde bir kazanın yaşanmış olabileceği söylendi.[1]
Bakû’de Kemalistler eliyle katledilen bu insanlar
adına bir merasim düzenlendi.[2]
Suphi’den sonra görev Yüzbaşı Sadoul’a verildi.
Sadoul, bir ay önce Ankara’dan Tiflis’e dönmüştü.
Tiflis gazetelerine
yaptığı açıklamalarda Sadoul, Türk komünistlerinin gizlice toplanmasına yardım
ettiğini, bu konuyla ilgili çalışmaları başarıyla yürüttüklerini söyledi.
Devamında ise Türklerin Transkafkasya’ya yönelik arzu ve hırsları konusunda
Bolşevikleri uyardı.[3] Ona göre, Türklerin son başarıları özünde abartılı
hırslarının bir ürünüydü.
Revue du Monde Musulman
Aralık 1922
s. 207-8
Dipnotlar
[1] Bkz. Bakû’de çıkan Türk gazetesi Komünist ve Rus gazetesi Bakinskiy Raboçiy [Bakû İşçisi].
[2] Suphi’nin parçası olduğu misyondan kurtulan
bir isim olan Mehmet Emin o dönemde muhtemelen İstanbul’daydı.
[3] Bkz. Batum’da çıkan Rus gazetesi İzvestiya; (Transkafkasya gazetesi) Zarla Vostska ve Tiflis’te çıkan (Gürcü
gazetesi) Pravda Grousii.
0 Yorum:
Yorum Gönder