1938'de Kuzey Filistin'de eş-Şecere isimli bir köyde doğar Naci Ali. 10 yıl sonra İsrail Devleti'nin kurulmasıyla Ortadoğu için felaket günleri başlar.
Ali ve onun gibi birçok Filistinli, vatanından göç etmek zorunda kalır. Ayn'el Hilva mülteci kamplarında büyüyen ve Sabra ve Şetilla katliamlarına bizzat tanıklık eden Ali'nin tüm hayatı, aslında orada inşa ettiği "acı"nın resmini önce duvarlara sonra kâğıtlara ve ardından insanlığın şuurlarına kazımak olmuştur.
Aktif bir politik hayata sahip olan Ali, Beyrut'tayken Lübnan Ulusal Hareket'ine dâhil olur ve politik faaliyetleri neticesinde hapse girer. Bu sırada eğitim ve yayın hayatına devam etmektedir. Kendisi çizerlik dışında muhtelif işlerde bulunmuşsa da çizmek onun için adeta tutku olmuştur.
Kuveyt ve Lübnan'da Sefir, Tali'a gibi
gazetelerde yer almış ve 1979 yılında Arap Karikatüristler Birliği Başkanı
olmuştur. FHKC'nin kurucularından Gassân Kenefani ile çalışan Naci Ali, yaptığı
çizimlerle Filistin mücadelesinin kalemi olmuştur. Bu mücadelesi Siyonist
oluşumların hoşuna gitmeyecek ve 1989 yılında Londra'da İsrailli ajanların
saldırısına uğrayacak ve yaklaşık 5 hafta komada kaldıktan sonra yaşamını
kaybedecektir.
Naci Ali'nin çizimleri tamamen politik amaçlar
taşımakta ve bu çizimleri hepsi basit, minimalist ve mesajı net anlaşılır
niteliktedir. Bu çizimlerde Filistin'de yapılan işgali, Ortadoğu'daki
zulümleri, Arap dünyasında hürriyet ve demokrasi yetersizliğini bizlere
göstermektedir.
Naci Ali'nin çizimlerinde kullandığı karakterler
hayali olup özellikleri ise sabittir: Hanzala, ez-Zeleme (İyi Adam), Fatıma
(İyi Kadın) ve Kötü Adam. Diğer karakterleri kısaca tanıyıp konumuz olan
Hanzala'ya geçelim. Fatıma (İyi Kadın), bir eş, bir anne ve bir özgürlük
savaşçısı karakterlerini haizdir. Fatıma; vatanın, halkların ve mülteci
kamplarının simgesi olduğu halde, eşini, oğlunu, kardeşini şehit vermiş bir
mahzun kadın ve aşkın, fedakârlığın, mücadelenin ve acının sembolüdür.[1]
İyi Adam, Ali'nin bir diğer karakteri olup zayıf,
yalınayak ve yamalı elbisesiyle fakir görünümdedir. Birçok millet ve dini
kimlikle çizimlerde yer bulan bu karakter, Ali'nin deyimiyle, “sadece Arap”
kimliğine sahip bazen İsrail işgaline karşı camide vaaz veren Muhammed adlı bir
imam, İsrail'in kendisini Müslüman Araplar üzerinde kullanmasına izin vermeyen
Marunî Hıristiyan, bazen İsrail politikalarına karşı çıkan Ebu İlyas adlı
Lübnanlı bir Hıristiyan, bazen Sovyet yoldaşlarına verdikleri votka için müteşekkir
olan ancak Afganistan’ın işgalini de eleştiren Ebu Hamad, bazen de zindanda
gördüğü işkencelerden kurtulmak için Müslüman Kardeşler’den olduğunu itiraf
etmek zorunda kalan Mısırlı Hıristiyan olarak görülmektedir. Ama Ali, bu
karakterin ismi için Filistin ağzında "adam" anlamına gelen
ez-Zeleme'yi kullanmıştır.[2] İyi Adam, bazı karikatürlerde İyi Kadın'la
beraber kötülüğe karşı mücadele edilirken resmedilmiştir.
Kötü Adam, Ali'nin kötülüğü canlandırdığı
karakteridir. Çirkinliği, aptallığı, tembelliği, haksızlığı, ihaneti, zulmü,
serveti temsil eder. Ali bu karakteri, arkasında popüler desteğin olmadığını
göstermek amacıyla boyun, bacak veya vücudu ayakta tutan şeylerden yoksun
çizmiştir.[3] Yobaz güçleri, Arap rejimlerini, otoriteleri, fırsatçı ve
hainleri ve demokrasi karşıtlarını sembolize etmiştir.
Hanzala
Ortadoğu'nun tipik karakteristiğini yukarıda
bahsedilen dört karakterde betimlemeyi başaran Naci Ali'nin kendisiyle
özgünleşen ve hafızalardan silinmeyen başkarakteri ise Hanzala'dır (حنظلة). Hanzala,
Ortadoğu'yu kan ve kum sahasına çeviren emperyalizme karşı, Arab mücadelesinin
sembolüdür. 40 yıldır Filistin'in çığlığı, acının resmi ve insanlığın
sessizliğidir. İki yüz yıldır dünya tarihinin kanlı trajedisinin yazıldığı bu
coğrafyanın zihinlere kazınan en güçlü resmidir Hanzala. Ali'nin ifadesiyle,
“acının sembolü”dür.
1969 yılında Kuveyt'te es-Siyase gazetesinde
okurlarla tanışır Hanzala. Yalınayak, yamalı elbiseli, az saçlı ve her zaman 10
yaşında olan bu çocuk, Ali'yle bütünleşecek ve karikatürlerindeki imzası
olacaktır. Hanzala ismi, kökü derinlerde olan ve dallarının kesilmesine rağmen
büyümeye devam eden Arapça Hanzal isimli bir bitkiden gelir. İlk
çıktığında “yalnızca bir Arap” kimliğini haiz ve Filistin'in özgürlüğü yolunda
hiçbir şey yapmayanlara karşı tenkitlerini sürdüreceğini dillendirir. Hanzala,
Nekbe’nin (1948 İsrail'in kuruluşu felaketi) acısını yaşayan kuşağın temsilcisi
ve özgürlüğün ifadesidir. Ali, Hanzala sayesinde Filistin davasında hep
mücadele içinde olmuş ve ondan cesaret bulmuştur.
“Hanzala,
besili ve şımarık bir çocuk değildir. O diğer mülteci kampı çocukları gibi
çıplak ayaktır. O beni yanlışa ve düzensizliğe düşmekten koruyan bir ikondur...
Ona zarar vermeye niyetlenen her kişiyi öldürmeye hazırım. O, ellerini
arkasında birbirine kavuşturmuştur. Çünkü ABD ve ‘Sistem’in bu bölge için maruz
bıraktığı çözüm(!) önerilerini reddetmenin işaretidir.”[4]
H. Kissinger'ın Ortadoğu'da 1973 yılında Ekim
Savaşı'nda arabuluculuk niyetiyle Araplara yönelik adil olmayan çözüm önerileri
sunacağını tahmin eden Ali, Hanzala'nın sırtını okurlara döndürmüştür.
Hanzala'nın yüzünü ne zaman döneceği sorularına ise Ali: “Ne zaman Araplara
itibarı geri verilirse ve ne zaman Araplar, kendi hürriyet ve insanlığını
kazanırsa” cevabını vermiştir.
Mülteci kampında yaşayan fakir bir Arap çocuğu
tiplemesinde çizilmiş Hanzala, 10 yaşındadır. Bunun sebebi de Naci Ali'nin şu
ifadesinde:
“Hanzala
10 yaşında doğdu ve hep 10 yaşında olacak. Çünkü bu yaşta ben vatanımı terk
ettim. O ne zaman vatanına dönerse on yaşından itibaren büyümeye başlayacak.
Doğa kanunları ona hitap etmeyecek. O eşsizdir. Her şey o vatanına dönünce
normalleşecek.”[5]
Hanzala, bu yönüyle aslında Naci Ali'nin kendisidir.
Hanzala, sadece Filistinli mülteci çocuk değildir.
İsrail işgaline karşı çıkan Filistinli olduğu kadar Filistinli yöneticilerin
ikiyüzlü politikalarına ve Arap diktatörlerine karşı duran demokrasi ve insan
hakları savunucusu bir Arap çocuktur. Naci Ali'nin deyimiyle, “Hanzala'nın
bakışında tüm yoksullar Filistinlidir. Tüm mazlumlar, ezilenler, kuşatılanlar,
gelecek ve devrim… Hepsi Filistinlidir. Sadece coğrafi adlandırma olarak
Filistin değil, insani anlamda bir Filistin. Nerede olursa olsun, Mısır'da,
Vietnam'da ya da Güney Afrika'da, bir amaçtır.” Naci Ali'nin çizimlerinde bazen
sadece olayları izleyen, bazen elinde bayrak, silah, çiçek gibi sembolleri
tutan, bazen kötülüğe taş atan, bazen yaralı insanlara ve özellikle annelere
sarılan, bazen şehitlerin mezarlarına çiçek bırakan bir çocuktur. Ama
genellikle elleri arkada olayları seyreder. Çünkü başta Arapların ve dünyanın
Ortadoğu'ya yapılan haksızlıklara sessiz kalmasına tepkidir bu.
Yaşamının sonlarına doğru Hanzala'nın susturulmak
istendiğini fark eden Naci Ali, son çizimlerinde kendisi öldükten sonra
Hanzala'nın yaşamaya devam edeceğini ve onun ebedi olduğunu belirtirken
kendisinin de onunla beraber yaşamaya devam edeceğini vurgular. Hanzala
ölmeyecek çünkü o bu çağda yapılanların şahididir. Ve gerçekten de Ali'nin
ölümünden sonra Hanzala aynı kimliğiyle yaşamaya devam eder. Mazlumların,
işgale karşı direnişin ve boykotun en temel ifadesi olur. Emperyalizme ve
Siyonizme karşı mücadele veren Filistinlilerin adeta bayrağı olur. Her
Filistinli Hanzala'yı tanır, sahiplenir ve onun gibi yaşar. Naci Ali'nin
kaleminden çıkıp bugün savaşan binlerce, on binlerce Hanzala vardır. Yazıyı
Naci Ali'nin sözleriyle tamamlayalım:
“Öncelikle
o (Hanzala) Filistinli bir çocuktur ancak onun şuuru kendi milletinden öte tüm
insanlığı kapsayacak kadar gelişmiştir. Fakat o, sade bir çocuk olduğu gibi bu
yüzden insanlar onu kendilerince benimser ve onun kendi şuurlarını yansıttığını
hissederler.”[6]
Osman Süreyya
İştirakî dergisi
Sayı: 3-4
Dipnotlar:
[1] Fayeq Oweis, "Handala and the Cartoons of Naji al-Ali”, Oweis,
s. 5.
[2] Oweis, A.g.m., s. 6.
[3] Oweis, A.g.m., s. 7.
[4] Naji al-Ali, “My Signature, Hanthala: The Symbol
of The Child by Naji al-Ali”, Kanan48.
[5] Handala.
[6] Handala.
0 Yorum:
Yorum Gönder