Orwell

Aradığınız Şey Fikir Polisi mi? Aynaya Bakmayı Deneyin

1984 yanlış yorumlanmış olması sebebiyle, muhtemelen 20. yüzyılın en kötü kitabıdır!

a) Orwell, kitabında İngiltere ile ilgili olarak kalem oynatıyormuş gibi görünse de aslında dünyanın Sovyetler’in kontrolü altında nasıl olacağına dair bir distopya sunmakta, bu anlamda Sovyet karşıtı propagandaya hizmet etmektedir. Orwell’in aklındaki isim büyük olasılıkla Stalin olmasına karşın, o özünde doğrudan İşçi Partisi’ne ve onun Oxford, daha az ölçüde Cambridge mezunlarının hâkim olduğu İşçi Partisi hükümetler, dâhilinde öne çıkartılan siyasetlere saldırmaktadır. Britanya dışında yaşayan insanlar bu gerçekleri gözden kaçırmış olabilirler ama bu konudaki unutkanlık, temelde bilerek ya da bilmeyerek cehaletten kaynaklanmaktadır.

b) Burma’da İngiliz sömürge idaresine bağlı polis teşkilatında çalışmış olan Orwell, Britanya’nın sömürgelerde kullandığı, işkence ve gözetim gibi toplumsal kontrol yöntemlerine zaten aşina olan bir isim. Onun doğru olup olmadığı belli olmayan Sovyetler kaynaklı haberlere bel bağlamasına gerek yok. Orwell, devlete bağlı propaganda dairesinde de çalıştı. BBC, örgütlü işçi sınıfının mücadelesine karşı devletin yürüttüğü kampanya sürecini ilerletip geliştirmek amacıyla 1922 yılında radyo olarak kuruldu. Bugün olduğu gibi o günlerde de masa başında ürettiği “haberler” gündelik rutin faaliyetin olağan parçasıydı.

c) Savaş sonrası dönemde Britanya, özellikle ABD’ye kıyasla, felâketlerin yaşandığı bir sahaydı. Ülke iflas etmişti. Kent merkezlerindeki yaşam standardını teşviklerle destekleyen imparatorluk çökmüştü. Hindistan’ın bağımsızlığı, bütçede ciddi açığa sebep oldu. Bu sürece ABD’ye olan borçlar da önemli katkı sundu. Ekonomi harap hâldeydi. Buna karşın Zafer Cini diye bir içki bile üretildi. Britanya kazananların safına olmasına karşın her şeyini kaybetti. Orwell’in tanık olduğu gerçeklik buydu.

d) Orwell’in tariflediği fiilî yapılara pek el atılmıyor. Sıklıkla Parti’den ve Fikir Polisi’nden dem vuruluyor. Bu konu başlıklarına odaklanılması yüzünden yazarın toplumsal kontrolün o karmaşık mekanizmasına dair tasvirine dikkat edilmemesine neden oluyor. Tuhaf olan şu ki Chomsky’nin makalelerini okumuş olan birçok insan, Orwell’in dile getirdiği, Chomsky’nin bu utanç verici hususlara dikkat etmemesine karşın sürekli dile getirdiği hususları idrak etmeye çalışmıyor.

Orwell kitabında “iç parti”yle “proleterler”le “dış parti”yi ayırıyor. Bu tasnif tüm süreci kavramak için çok önemli. Her zaman “doğru” olan olarak görülecek şeyleri üretmek için ortaya atılmış verileri sürekli maniple etmeyi ifade eden propagandanın doğrudan hedefi “dış parti”dir. “İç parti” aslında doğru olan ile alakalı, bu, sadece iktidarla alakalı olan, görünmeyen bir grup. “Dış parti” sürekli gözetim altında tutulması gereken hakikat ve erdem gibi fikirlerce idare ediliyor. Hakikat, cinsel saflıktan farklı biçimde, gözetim için gerekli bir araç olarak kullanılıyor. Orwell’in tasvirine göre kitle yani “proleterler” maddi bir öneme sahip değil. Ama “dış parti” yani aydınlar, bürokratlar, orta düzey yöneticiler ve devlet ya da özel sektördeki her türden memur, özetle istihbarat ve erdem/liyakat üzerinden yurttaşlık hakkı elde eden insanlar sürekli gözetime ihtiyaç duyuyorlar.

Bu insanlar açısından sadece revaçta olan değil, kabul edilir/incelikli veya gerçek bir konsensüsün kendisi önemli. Bu çevre, sistemin sürekliliği açısından bir zaruret olması sebebiyle, asla bilgisizlikle hareket edemez. Bunlara özetle “”Gene Sharp faktörü” demek mümkün. Bu faktör, tüm toplumu hareket ettiren toplumsal yüzdeyi ifade ediyor. (Tuhaftır, Sharp’ın Diktatörlükten Demokrasiye isimli kitabının ilk baskısı da (1993) Orwell’in polislik yaptığı Burma’da yapılmış.) Bahsi geçen kesim, sayıca “iç parti”den daha büyük olsa da “proleterler” kadar örgütsüz değil, bu nedenle bu insanların bir kütle olarak, fiziken ezilmesi mümkün değil.

Noam Chomsky, rejimin yürüttüğü propagandanın ana hedefinin (ve propaganda faaliyetine en fazla maruz kalan kesimin) entelektüel/yönetsel sınıf olduğuna dair kendi gözlemi üzerinde pek durmuyor, çünkü kendisi de bu sınıfa mensup. Esasında onu kimi meselelerde Fikir Polisi’nin elindeki araçlardan biri olarak görmek mümkün. Zira Chomsky, ABD’deki Fikir Polisliği kurumunun ana merkezi olan MIT çıkışlı.

Orwell ise eski Eton Koleji’nden. Bu kolej, Britanya’daki “dış parti” mensubu kadroların yetiştiği yer. “İç parti” için çalışıyor ve bu partinin büyük kısmı da Eton yetiştirmesi. Gelgelelim İngiltere’deki bu devlet okulunda da sınıfsal ayrımlar göze çarpıyor. Bazı Eton’lılar diğerlerine kıyasla daha fazla değer görüyor.

e) Peki bu “Büyük Birader” kim? Genelde bunun Stalin’e işaret ettiği söyleniyor. Oysa ABD’den farklı olarak, Britanya’da sadakat ve duygusal bağlılığın ana odağında duran bir isim var: iktidardaki kral. Britanya kraliyet ailesi, 1914’te Almanya’ya karşı savaş ilân edildiğinde ismini değiştirdi. Açıktan kabul edilemeyen ve hâlâ dile getirilemeyen sebeplerle bağlantılı olarak, başka bir Alman kralına karşı cahil Britanyalı işçi ve köylüleri cepheye göndermek pek uygun bir adım olarak görülemezdi. Bu nedenle “Windsor” ismi benimsendi. VIII. Edward, tahtan çekilmesi öncesi ve sonrası eski tip faşistlerle sağlıklı ilişkiler yürüttüğünü söylemişti.

Tabii bu Britanya kraliyet ailesinin faşizmle (Franco ve Salazar’la) bağını koparttığı anlamına gelmez. Zaten kraliyet ailesini ülkede eleştirmek neredeyse imkânsız. Aile mensuplarının tek tek ve hep birlikte attığı adımları eleştiriye tabi tutmak veya kınamak mümkün değil. Sadece beğeni ifadelerine veya kibarlıkla yoğrulmuş sözlere izin var. Dünyadaki ve ülkedeki en zengin kişi olarak kraliçenin hükümetin politikalarıyla zerre ilgilenmediğine ve devletin kraliyet ailesinin sahip olduğu çıkarları koruması için ona etkide bulunmadığına dair sözler tümüyle boş.

Tanrı Kralı/Kraliçeyi Korusun…

f) Orwell’in daha çok ABD’yle ilgilendiğini söylemek de mümkün. Zira bu ülke dünyayı iki safa ayırıyor ve kendi çıkarları için, hiçbir maliyeti yüklenmeksizin savaş sürecini maniple ediyor. İkinci Dünya Savaşı süresince görüldüğü biçimiyle, Sovyetler Batı’nın saldırıları karşısında hayatta kalmak için yoğun bir savaş vermek zorunda kalıyor. Olan bitenin farkında olan insanların da gördüğü biçimiyle, savaşın kaymağını sadece ABD yiyor. 1945’te bu, net olarak görülen bir husus. Daha savaş bitmeden ABD Sovyetler’e savaş ilân ediyor. Britanya böylesi bir konumu alamıyor. Churchill bu türden bir konum almayı istese de ülkesi gerekli adımları atamıyor. Truman’a herkesi aldatan o “demir perde” konuşmasını yapmasının sebebi, Sovyet karşıtı siyasetin yükünü Britanya’nın omuzlayamamış olması değil, Britanya’nın ABD’ye bağımlı olması.[1] Orwell, Hitler karşısında Sovyetler’in safında yer almış olan ve giderek yoksullaşan Britanya’nın Sovyetler’e karşı ABD’nin safına geçmesindeki saçmalığı muhtemelen görüyor.

Haddizatında Orwell’in romanının Roger Waters’ın The Wall (devamı niteliğinde olan The Final Cut) ile uyumlu olduğunu söylemek mümkün. Her ikisi de kitle kültürü ve parti diktatörlüğünü perdeleyen sahte demokrasiye dair Britanya’da hâkim olan görüşleri yansıtıyor. Romanın Rus toplumuyla ve siyasetiyle bir alakası yok. Doğal bir sürecin olağan sonucu. Orwell, Rusya’da tek bir gün bile yaşamadı, Rus toplumunu izah etme becerisinden yoksun. Bunun için Tolstoy, Şolohof veya Pasternak gibi yazarlara bakmak lazım. Diğer yandan birçok Amerikalı Britanya toplumunu gayet iyi anladığını düşünüyor. Bu da BBC programlarının özümsenmesiyle alakalı. Oysa Britanya açısından ABD çok farklı bir ülke ve kültür (tabii burada İngiliz-Amerikan yönetici sınıfının üst kesimi hariç tutulmalı). Orwell’in yanlış anlaşılması, bir ölçüde Amerikalıların gayretlerinin ve Britanyalıların tuhaf görülmesinin doğal bir sonucu.

Yirminci yüzyılın en rezil fikrî gelişmelerinden birisi de ABD kaynaklı liberal ideolojinin hâkim olması.[2]

Bu kadar cehalet ve aptallıkla entelektüel ve kültürel alana nüfuz etmeyi bilen başka bir ülke yoktur dünyada. Yalancılıkla ve aptallıkla dünyaya hâkim olma becerisi, muhtemelen ABD’deki psikopatların ürettiği diğer her türden silâhtan daha tehlikeli. Zaten bu yalancılık ve aptallık, tüm o silâhların kabulünün temelini teşkil ediyor.

T.P. Wilkinson
25 Ağustos 2017

Kaynak

Dipnotlar

[1] Truman’dan farklı olarak Churchill, Yalta’da Stalin ve Roosevelt’le yapılan toplantılara katıldı. Yalta’da Sovyetler’in Alman İmparatorluğu’nun ele geçirdiği Doğu Avrupa topraklarını işgal etmesine izin verildi. Bu izin esas olarak Sovyetler’in savaş süresince yaşadığı yıkımın tazmin edilmesi amacını güdüyordu. Her yeri Sovyetler ele geçirdi. Churchill Sovyet işgaline tüm müttefiklerin onay verdiğini biliyordu. Bildiği bir şey de müttefiklerin Sovyetler’i Almanya’dan gelecek tazminatlardan mahrum kılmanın amaçlandığı gerçeği idi. Özetle Churchill savaş sonrası çökmesi umut edilen Sovyetler’in önüne “demir perde” gerenin Batı olduğunu gayet iyi biliyordu. Diğer hususların yanında, Britanya İmparatorluğu’nun çöküşü sebebiyle ülkesi dünya pazarındaki dalgalanmalarının yol açacağı her türden maraza açık hâle gelecek, hammadde kaynaklarına ucuz yoldan erişme imkânlarından yoksun kalacaktı.

[2] Kuzey Atlantik Müesses Nizamı ideolojisi olarak niteleyebileceğimiz husus bu makalenin sınırlarını aşan bir içeriğe sahip. Carroll Quigley’nin The Anglo-American Establishment [“İngiliz-Amerikan Müesses Nizamı”] isimli eseri bu ideolojinin ana ilkelerini özetliyor ve yirminci yüzyıl boyunca ideolojinin ifade edilme yollarını aktarıyor. Yazara göre, söz konusu ideolojinin kadro devşirdiği yerlerden birisi de Oxford Üniversitesi All Souls Koleji ki bu, Gene Sharp’ın da doktora çalışmasını tamamladığı okul.