Amauta

José Carlos Mariátegui, neden Yerlilerin Amerika’sının en önemli yazarlarından birisidir?

José Carlos Mariátegui, sosyalizm anlayışını İnka İmparatorluğu’nda fiiliyata dökülmüş olan komünalizm üzerinden, yirminci yüzyılda sömürgecilik karşıtı hareketin ve sosyalist hareketin siyasetini devrimcileştirmiştir.

Bugün Peru’da Yerlicilik hareketinin radikal kanadının parçası olan yerliler ve aktivistler, ona hâlen daha hürmet ederler.

Mariátegui’nin soyu, Peru’nun kuzeybatısında yaşamış olan ve anaerkil sistemin hâkim olduğu Tallán adı verilen etnisite topluluklarına dayanıyordu. Annesi, Piura kabilesine mensuptu. Ayrıca annesinin soyadı olan La Chira, 16. yüzyılda İspanyollara karşı mücadele yürütmüş olan Tallán şefinin adıydı.

Piura bölgesindeki Catacaos kasabasında birçok insan, Mariátegui’nin yerli geçmişini anımsatmak adına çalışma yürütüyor.

Mariátegui’nin en önemli eseri olan Peru’nun Gerçekliği Üzerine Yedi Yorumlama Denemesi, yerlilere ait toprakların çalındığı süreci esas alan ve ülkedeki sömürgeciliği detaylandıran en önemli çalışmadır. Kitap, hakiki bir Peru sosyalizmini inşa etmek için İnka komünalizmine bakmak gerektiği üzerinde durur.

1926’da Mariátegui, Peru’daki sömürgecilik karşıtı aydınları bir araya getirmek amacıyla, Amauta (“Öğretmen”) dergisini çıkartır. Aralarında Franz Tamayo, Gamaliel Churata, V. R. Haya de la Torre, Luis E. Valcárcel ve José Sabogal gibi yerlilere dair çalışmalar yürüten birçok insan, dergide yazmaya başlar.

Mariátegui, Peru genelinde faaliyet yürüten diğer yerli aydınları da harekete geçirmek için uğraşır. Bu süreçte Punolu yerli yazar Ezequiel Urviola’yı öven yazılar yazar ve Peru yerliliğinin gücünü anımsatmak adına, 1915’teki Rumi Maqui ayaklanmasında mücadele yürütmüş olan Quechua ve Aymara kabilelerinin önemi üzerinde durur.

Bugün de Perulu kimi önemli isimler, Mariátegui’yi övgü ve hürmetle anmaktadırlar. Quechua lideri Saturnino Huillca, Mariátegui’nin Tupac Amaru gibi ecdadın parçası olduğunu, fikir babası olarak görülmesi gerektiğini söylemektedir. Aymara kabilesine mensup yazar José Luis Ayala, Yo fui canillita de José Carlos Mariátegui. Autobiografía de Mariano Larico Yujra [“Ben Mariátegui’nin Dergisini Satan Çocuktum: Mariano Larico Yujra’nın Otobiyografisi”] isimli kitabında, yerlilerin ona yönelik hayranlığından bahsetmektedir.

Mariátegui, etkili bir isim olarak Peru ve Amerika’yı sonsuza dek değiştirdi. Yerlileri ön plana alıp, onları toprak mücadelesinin merkezine koyan Mariátegui, bir yandan da sosyalist yerli hareketini çözüm olarak gördü ve bugüne dek uzanan süreçte yerlilerin Amerika’sının Amauta’sı (Öğretmeni) hâline geldi.

New Amauta
4 Ocak 2023
Kaynak