Yanya valisi Ali Rıza Bey’in oğlu. Fransa’da eğitim
aldı. Türk devriminden sonra Şerif Paşa’nın başını çektiği “Milli Meşrutiyet
Fırkası”nın örgütlenme faaliyetlerine katıldı.
Mahmud Şevket Paşa’ya yönelik suikastın ardından
İttihatçılar tarafından Sinop’a sürgün edildi. Buradan kaçıp Rusya’ya sığındı.
Moskova’da Türk Komünist Partisi’ni örgütledi, Yeni Dünya gazetesini
çıkarttı. Karl Marx’ın Kapital isimli eserinin çevirisini yayınladı.
Bakû’nün Bolşeviklerin eline geçmesi üzerine bu kente geldi ve gazeteyi burada
çıkartmaya devam etti.
Bolşevikler eliyle görev gereği Anadolu’ya gönderildi.
On dört yoldaşı ile birlikte General Kazım Karabekir’in emriyle Erzurum’da
tutuklandı. Trabzon’a gönderildi. Kendilerine Rusya’ya gitmeleri söylendi.
Bindiği gemide ne yaşandığı bilinmiyor. Çiçerin imzalı
bir telgraf üzerinden Ankara Hükümeti’nden III. Enternasyonal’de Türk
proletaryasını temsil eden bu heyetin sağlık durumu konusunda bilgi talep
edildi. Ankara Hükümeti verdiği cevapta Karadeniz’in o gün çok dalgalı olduğu
ve açık denizde bir kazanın yaşanmış olabileceği söylendi.[1]
Bakû’de Kemalistler eliyle katledilen bu insanlar
adına bir merasim düzenlendi.[2]
Suphi’den sonra görev Yüzbaşı Sadoul’a verildi.
Sadoul, bir ay önce Ankara’dan Tiflis’e dönmüştü.
Tiflis gazetelerine yaptığı açıklamalarda Sadoul, Türk
komünistlerinin gizlice toplanmasına yardım ettiğini, bu konuyla ilgili
çalışmaları başarıyla yürüttüklerini söyledi. Devamında ise Türklerin
Transkafkasya’ya yönelik arzu ve hırsları konusunda Bolşevikleri uyardı.[3] Ona
göre, Türklerin son başarıları özünde abartılı hırslarının bir ürünüydü.
Revue du Monde Musulman
Aralık 1922 s. 207-8
Dipnotlar:
[1] Bkz. Bakû’de çıkan Türk gazetesi Komünist ve Rus gazetesi Bakinskiy
Raboçiy [“Bakû İşçisi”].
[2] Suphi’nin parçası olduğu misyondan kurtulan bir
isim olan Mehmet Emin o dönemde muhtemelen İstanbul’daydı.
[3] Bkz. Batum’da çıkan Rus gazetesi İzvestiya;
(Transkafkasya gazetesi) Zarla Vostska ve Tiflis’te çıkan (Gürcü
gazetesi) Pravda Grousii.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder