Cemile Buhayrad: Cezayir Kurtuluş Mücadelesinin Sembolü

Cemile Buhayrad, birçokları tarafından yirminci yüzyılın en güçlü kadın özgürlük savaşçısı kabul edilir, ancak anlaşılamayan kimi nedenlerden ötürü bu beynelmilel kahraman hakkında çok az şey bilinmektedir. Esasında onun üzerine bir örtü örtülerek isminin unutturulmaya çalışıldığı açıktır.

Cezayir Kurtuluş Devrimi’ndeki rolü ile ilgili malumat oldukça önemli olmasına karşın üzerinde pek durulmaz. Oysa ondan görece daha az önemli ve ünlü başka özgürlük savaşçılarıyla ilgili ayrıntılı bilgi kaynaklarına ulaşmak mümkündür. Bu gerçekten de önemli bir meseledir, zira bu büyük Cezayirli kadının ismini alan herhangi bir caddeye ya da okula da rastlanmamaktadır.

Cemile’nin yakalanması ardından, yaşadığı dava sürecinde ve mahkûmiyeti boyunca bile Cezayir Devrimi’nin başarısı ve sonrasında sömürgeciliğe karşı silâhlı mücadele fikrinin desteklenmesi noktasında oynadığı hayatî rol göz önüne alınırsa onu göz ardı etme gayretlerinin nedeni daha iyi anlaşılır. Özgürlüğü uğruna mücadele ettiği ülkenin bile hakkında yeterli bilgi veremediği, bunun yerine diğer kişiler ile ilgili malumat verebildiği için nazikçe özür diliyor oluşu da üzücüdür.

Cemile’nin hikâyesi, 1930’da, Cezayirli bir yöneticinin Fransız temsilcisine hakaret etmesi sonucu Fransa’nın ülkeyi işgal etmesi ile başlar. Cezayirliler cesurca savaşırlar, ancak silâhsız ve sayıca çok azlardır. Takip eden beş yıl içinde ülkenin verimli topraklarına el konulur ve Fransız yerleşimcilere tahsis edilir. Bu yerleşimcilerin sayısı iki yüz elli bin civarındayken, Cezayirlilerin sayısı giderek azalmaktadır.

İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasından birkaç yıl önce Fransa Cezayir’i Afrika’daki bir Fransız Eyaleti olarak topraklarına katar. Cezayirlilerin Fransızların bu adımına itiraz etmelerine rağmen, ülkedeki gençlik savaşta Fransa için savaşması amacıyla zorla askere alınır. Birçok genç bu uğurda ölür.

Cezayirlilere yönelik âdil olmayan muamelelerin (ki en sık tekrarlanan örnek, ekmeğin Avrupalılara, arpanın ise geri kalanlara ayrılmasıdır.) sonucu olarak aylarca süren bir dizi barışçıl gösteri düzenlenir. 15.000 kişi Mustaganim’deki caddelerde herhangi bir olayın yaşanmadığı protesto gösterileri düzenler. Ancak kısa bir süre sonra her şey değişir ve Fransız ordusu bu eylemlere karşı Setif’te toplu bir kıyım gerçekleştirir. 8 Mayıs 1945’te, Nazi Almanya’sına karşı müttefiklerin elde ettiği zaferi kutlamak amacıyla düzenlenen törende binlerce Cezayirli Setif’teki bir caminin yakınında toplanır ve yetkililerin izin verdiği barışçıl bir yürüyüş gerçekleştirir. Aynı zamanda o gün insanların alışveriş günüdür. Milliyetçi sloganlar atan kalabalığın üzerine birkaç dakika sonra Konstantin’den getirilmiş olan birlikler tarafından ateş açılır.

Kısa sürede bir katliama dönüşen olaylar sonrası caddeler ve evler cesetlerle dolup taşar. Tanıkların ifadelerine göre, lejyonerler bebekleri ayaklarından tutup kafalarını taşlara vurmuş, hamile kadınların karınları deşilmiş, askerler evlere saklanmış olan insanları katletmek amacıyla evlerin bacalarından el bombaları atmış, ağıtlarla ölülerini mezarlığa götürenler makineli tüfeklerle taranmıştır.

Bir tanığın aktardığına göre, Avrupalı yerleşimciler olaylardan çok korkmuş, sorumluların hepsinin vurulmasını istemişlerdir.

Katliam genişleyerek devam eder ve müteakip günlerde 45.000 Cezayirli öldürülür. Köyler top ateşine tutulmuş ve daha sapa mezralar savaş uçaklarınca bombalanmıştır.

Yavaşlığı yüzünden eleştirilere maruz kalan, defin işlemlerinden sorumlu bir albay başka bir subaya, “Onları benim gömdüğümden daha hızlı öldürüyorsunuz” der.

Setif ve daha birçok olay Cezayirlilere çok önemli bir ders verir: savaşmadıkları takdirde Fransızlar onlara özgürlüklerini asla vermeyecektir.

Cemile, tam da böylesi bir yakıcı gerçekliğin teşkil ettiği bir arka planda, 1935 yılında, orta-sınıf bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Bir Fransız okulunda eğitim görmüş fakat erkek kardeşinin iğvasıyla millî mücadeleye katılmıştır. O zamanlar Cemile, nadir rastlanan bir güzelliğe ve zekâya sahip, atılgan mizaçlı bir genç kızdır.

Devrim süresince Millî Kurtuluş Cephesi komutanı Sadi Yacef’in irtibat ajanı olarak çalışır.

Ayrıca bir ara Cezayir’in başkenti Cezayir’de silahlı eylemlerden de sorumlu olduğuna dair doğrulanmamış birçok rapor da bulunmaktadır.

1954-65 yılları arasında Cezayir devrimi Asya ve Afrika’yı sarsan, 2. Savaş sonrası sömürgecilik karşıtı mücadelelerin en güçlülerindendir. FLN'nin (Ulusal Kurtuluş Cephesi) ilk eylemi, Cezayir’in doğusundaki Aures dağlarındaki Fransız kuvvetlerine karşı düzenlenen bir gerilla saldırısıdır. Bu olay, Fransızların Vietnam’da, Dien Bien Phu’da aldıkları yenilgiden sadece altı ay sonra gerçekleşir.

Sözkonusu yenilgi, Çinhindi’ndeki Fransız egemenliğinin sonu olur ve Fransızların sömürge imparatorluğunun dağılma sürecini hızlandırır.

Sömürge rejiminin bütün cephelerine yönelik silahlı eylemleri de kapsayan millî kurtuluş mücadelesi köylüler arasında yaygın destek bulur. Şehirlerde FLN kısa zamanda sağlam bir sempatizan kitle kazanır. Başkentte emekçilerin yaşadığı Kasbah bölgesinde FLN’ye verilen destek çok yüksektir ve bu alan emperyalist güçler için yasak bölge haline gelir. Kitlesel bağımsızlık yanlısı gösteriler 1960 yılında Fransız yöneticilerine Cezayirlilerin kararlılığını ispatlayarak Cezayir şehirlerine hızla yayılır.

Fransa, bu mücadeleye karşı modern ordusunun bütün silahlarını, NATO’dan da takviyelerle, seferber eder. Yedi buçuk yıl süren savaşta 400.000’den fazla asker -hava kuvvetlerinin üçte ikisi ve donanmanın yarısı dâhil- savaşta yer alır.

Uçakların, tankların ve deniz ablukasının yanı sıra Tunus ve Fas sınırlarına elektrikli bariyerler yerleştirilir, asileri tecrit için denizde sualtı tarama ağları kullanılır ve halkın yararlanmasını önlemek için ürünü ve tarım araçlarını yok etme politikasıyla 8000’den fazla köy imha edilir. Fransızlar kurtuluş hareketini ezmek için en karmaşık ve şeytani terör, istihbarat ve işkence yöntemlerini uygularlar. Şehitlerin sayısı son derece yüksektir. İki buçuk milyon insan savaş sonucunda yerlerinden edilmiş ve bu durum bir milyondan fazla kişinin ölümüne neden olmuştur.

300.000’den fazla yetim ve öksüz çocuk şehirleri doldurmuş, 300.000 Cezayirli kurtuluş mücadelesinin takviye güçleri haline geldikleri Fas ve Tunus’a çekilmiştir.

Cemile Buhayrad bu şehitlerden biri olmaya yazgılıdır. Bir baskında yakalanır ve başkentteki Fransız lokantalarına birçok kişinin ölümüne yol açan bombalar yerleştirmekle suçlanır. Ağır işkencelerden sonra yargılanır, suçlu bulunur ve 1957’de ölüm cezasına çarptırılır.

Ancak Cemile’nin, milletlerin kendi kaderini tayin hakkına iman etmiş Fransız avukatı, bu gülünç mahkemede alınacak yenilgiyi kabul etmeye razı değildir. Cemile’nin davasındaki ve başka davalardaki rolüyle bilahare beynelmilel bir ün kazanacak olan Avukat Jacque Verges, dünyanın en ücra köşelerine kadar ulaşan bir kampanya başlatır. Dünya kamuoyunun ezici baskısı altında infaz ertelenir ve 1958’de Cemile Rheims’de bir hapishaneye gönderilir.

Birçok yenilgiden ve her iki cenahtan birçok ölümden sonra Evian Anlaşmaları 1962 Mayıs’ında imzalanır ve Cezayir’in bağımsızlığı ilân edilir. Ancak Fransa birkaç ay önceden, henüz anlaşma masasındayken, sayısı binlerle ölçülen Cezayirli tutukluları tedricen serbest bırakmaya başlamıştır. Cemile serbest bırakılmasından kısa bir süre sonra, Müslüman olup Mansur ismini alan avukatı Verges ile evlenir.

Bağımsızlık sonrası Cezayir Kadın Birliği’nin başkanı olur fakat o günlerde cumhurbaşkanı olan Bin Bella’nın süreci zorlaştırıcı her kararına karşı mücadele etmek zorunda kalır. Birkaç yıl sonra ise politik arenayı terk etme kararı alır. Ev hanımı olarak Paris’te hayatını sürdürür. Arada sırada kamuoyu önüne çıktığında dünya onu millî kurtuluşun sembolü olarak anar.

Gerilla Savaşı

Gerilla eylemi meselesi, Parti’mizi ve işçi kitlelerini büyük ölçüde ilgilendiren bir meseledir. Aradan geçen zaman dâhilinde biz, bu mesele ile birçok kez ele aldık. Geçmişte vaat ettiğimiz üzere, şimdi burada konuyla ilgili görüşlerimizin eksiksiz denebilecek bir biçimini sunmak niyetindeyiz.

I

Baştan başlayalım. Her marksistin mücadele biçimleri meselesinin incelenmesine dair temel talepleri nelerdir? İlk olarak marksizm, öteki tüm ilkel sosyalizm biçimlerinden, hareketi tek bir özel mücadele biçimine bağlamamak noktasında ayrışır. Mücadelenin her türlü biçimini kabul eder ve onları “tertip etmez”, ancak hareketin genel gidişatında açığa çıkan devrimci sınıfların bu mücadele biçimlerini yalnızca genele teşmil eder, örgütler ve onlara bilinçli bir ifade kazandırır. Tüm soyut formüllere ve doktriner reçetelere kesinkes düşman olan marksizm, hareketin gelişmesi, yığınların sınıf bilincinin artması, ekonomik ve politik krizlerin şiddetlenmesiyle yeni ve giderek çeşitlenen savunma ve saldırı yöntemleri üreten, ilerleme hâlindeki kitlesel mücadeleye dönük özenli bir tavrı talep eder. Bu nedenle marksizm, herhangi bir mücadele biçimini mutlak mânâda reddetmez. Marksizm, mevcut toplumsal durum tüm kaçınılmazlığıyla değiştiğinde, bu döneme katılanlarca bilinmeyen yeni mücadele biçimlerinin doğacağını kabul ederek, yalnızca o anda mümkün ve var olan mücadele biçimleriyle kendini hiçbir koşul altında sınırlamaz. Bu hususta marksizm, eğer bu şekilde ifade etmemiz mümkünse, kitlesel pratikten öğrenir ve “sistemleştiriciler”in münzevi gerçekliklerinde icat ettikleri mücadele biçimlerini kitlelere öğretme tarzlarını hiçbir şekilde sahiplenmez. Örneğin daha önceleri, toplumsal devrim biçimlerini incelerken Kautski’nin de tespit ettiği üzere biz, yaklaşan krizin bizi şimdiden öngörmemizin mümkün olamayacağı yeni mücadele biçimleriyle tanıştıracağını biliyoruz.

İkinci olarak marksizm, mücadele biçimleri meselesinin tarihsel incelemesini kesin olarak talep eder. Bu meseleye, somut tarihsel durumdan ayrı bir şey olarak yaklaşmak, diyalektik materyalizme dair temel bilgilerin anlaşılmasında bir hata olduğunu gösterir. Ekonomik evrimin farklı aşamalarında, politik, millî-kültürel, hayatî ve öteki koşullardaki farklılığa bağlı olarak, farklı mücadele biçimleri öne çıkıp mücadelenin aslî biçimleri hâline gelirler ve bununla bağlantılı olarak ikincil, yardımcı mücadele biçimleri değişikliğe uğrar. Hareketin gelişimindeki verili bir aşamaya ait somut durumun ayrıntılı incelemesi yapılmaksızın, herhangi bir özel mücadele aracının kullanılıp kullanılmayacağı sorusuna “evet” ya da “hayır” biçiminde cevaplamaya çalışmak, marksist konumu tümden terk etmek anlamına gelir.

Bunlar, bize rehberlik etmesi gereken iki ilkesel teorik önermedir. Batı-Avrupa'da marksizmin tarihi, yukarıda söylenenleri doğrulayan sayısız örnek sunmaktadır.

Günümüzde Avrupa sosyal demokrasisi, parlamentarizm ve sendika hareketini mücadelenin başlıca biçimleri olarak görmektedir; geçmişte bu hareket, ayaklanmayı kabul etmiş, zamanla değişecek koşullara bağlı olarak, bugün Rusya Kadetleri ve Bezzaglavtsi[1] gibi burjuva liberallerinin genel kanaatinin aksine, gelecekte onay vermeye hazır bir hâle geleceklerdir. Yetmişlerdeki sosyal demokrasi, genel grevi, her derde deva toplumsal bir ilâç anlamında, burjuvaziyi tek darbede alaşağı etmenin politik olmayan bir aracı olarak reddetmişti, ancak sosyal demokrasi, sadece kitlesel politik grevi (özellikle Rusya’nın 1905 deneyiminden sonra), belirli koşullar altında başta gelen mücadele yöntemlerinden biri olarak kabul etti. Kırklarda sokağı ve barikat savaşını benimsemiş olan sosyal demokrasi, on dokuzuncu yüzyılın sonunda kimi nedenlerden ötürü bu yöntemi reddetti ve onu gözden geçirip, Kautski’nin ifadesiyle, yeni barikat savaşı taktikleri öğreten Moskova deneyiminden sonra, barikat savaşı siyasetini kabul etmeye tümüyle hazır olduğunu belirtti.

II

Genel marksist önermeleri belirledikten sonra, şimdi Rus devrimine geri dönelim ve onun ortaya koymuş bulunduğu mücadele biçimlerinin tarihsel gelişimini hatırlayalım. Öncesinde işçilerin ekonomik grevleri (1896-1900) vardı, ardından bunları işçilerin ve öğrencilerin politik gösterileri (1901-02) ve köylü ayaklanmaları (1902), çeşitli gösterilerle birleşen kitlesel politik grevlerin başlaması (Rostov 1902, 1903 Yaz’ı ve 9 Ocak 1905’teki grevler), yer yer yereldeki barikat savaşlarının eşlik ettiği tüm Rusya’yı kapsayan politik grev (Ekim 1905), kitlesel barikat savaşı ve silâhlı ayaklanma (Aralık 1905), barışçı parlamenter mücadele (Nisan-Haziran 1906), kısmî askerî ayaklanmalar (Haziran 1905-Temmuz 1906) ve kısmî köylü ayaklanmaları (1905 Sonbahar’ı-1906 Sonbahar’ı) takip etti.

Mücadele biçimleri ile ilgili olarak, 1906 Sonbahar’ındaki genel durum bu şekildedir. Otokrasinin “misilleme” olarak seçtiği mücadele biçimi, Kara Yüzler’in 1903 Bahar’ından (Kışinev) 1906 Sonbahar’ına (Sedlet) kadar geçen sürede gerçekleştirmiş olduğu katliamdır. Bütün bu dönem boyunca Yahudilerin, öğrencilerin, devrimcilerin ve sınıf bilincine sahip işçilerin döven Kara Yüzler’in katliam örgütleme becerisi sürekli gelişti ve yetkinleşti, Kara Yüzler birliklerinin şiddeti, para ile tutulmuş zorbaların şiddeti ile birlikte, kasaba ve köylerde toplar kullanılmasına, herkesin gözü önünde yapılan işkence gösterilerine, işkence trenlerine, vb. kadar vardırıldı.

Resmin esas arka planı bu şekildedir. Bu arka planın karşısında, bu makalede incelenip değerlendirilecek olan, kısmî, ikincil ve yedek olduğu tartışma götürmez bir olgu durmaktadır. Bu olgu nedir? Biçimleri nasıldır? Nedenleri nelerdir? Ne zaman doğmuştur ve nereye kadar yayılmıştır? Devrimin genel gidişatı içindeki önemi nedir? Sosyal demokrasinin örgütlediği ve önderliğini yaptığı işçi sınıfı mücadelesi ile bağı nedir? Resmin genel arka planı çizildikten sonra, şimdi incelenmesine geçmemiz gereken sorular bunlardır.

Bizim burada ilgilenmekte olduğumuz olgu, silâhlı mücadeledir; bu mücadele, bireyler ve küçük gruplar tarafından yürütülmektedir. Bir bölümü devrimci örgütlere ait iken, diğer bölümü (Rusya’nın belirli kesimlerinde çoğunluğu oluşturan) herhangi bir devrimci örgüte bağlı değildirler. Silâhlı mücadele, birbirlerinden kesin surette ayrıştırılması gereken iki farklı amacı takip eder; bu mücadelenin ilk amacı, ordu ve polisteki bireylere, âmirlere ve astlara suikast düzenlemek; ikinci amacı ise hem hükümete hem de özel kişilere ait para kaynaklarına el koymaktır. Kamulaştırılan paralar, kısmen parti kasasına, kısmen özel silâhlanma amacına ve ayaklanma hazırlığına, kısmen de tanımlamakta olduğumuz mücadeleyle ilişkili kişilerin idâmesine harcanır. Büyük kamulaştırmalar (Kafkasya’daki 200.000, Moskova’daki 875.000 rublelik kamulaştırmalar) gerçekten de öncelikle devrimci partilere gitmiştir, küçük kamulaştırmalarsa çoğunlukla, bazen de tümüyle “kamulaştırıcılar”ın idamesine gider. Şüphesiz ki mücadelenin bu biçimi, ancak 1906’da, yani Aralık ayaklanmasından sonra geniş ölçüde gelişti ve yaygınlaştı. Politik krizin silâhlı mücadele noktasına dek yoğunlaşması ve özelde yoksulluk, açlık ve işsizliğin kasaba ve köylerde artması, tarif ettiğimiz mücadelenin önemli nedenlerinden biriydi. Bu mücadele biçimi, toplumsal mücadelenin tercih edilen, hattâ yegâne biçimi olarak, halkın başıboş unsurları, lümpen proletarya ve anarşist gruplar tarafından benimsendi. Burada sıkıyönetimin ilânı, yeni birliklerin harekete geçirilmesi, Kara Yüzler katliamı (Sedlet) ve askerî mahkemeler, otokrasi tarafından benimsenen “misilleme” niteliğinde bir mücadele biçimi olarak görülmelidir.

III

Sözünü ettiğimiz mücadeleye dönük olağan değerlendirme, onun, işçilerin moralini bozan, halkın geniş tabakalarını geri iten, hareketin örgütlenmesini dağıtan ve devrimi yaralayan anarşizm, blankizm ve eski terörizm türünden, yığınlardan kopmuş bireylerin hareketi olduğu yönündedir. Bu değerlendirmeyi destekleyen örnekler, her gün gazetelerde verilmekte olan olaylar arasında kolayca bulunabilir.

Ama bu örnekler inandırıcı mıdır? Bunu sınamak için, incelemekte olduğumuz mücadelenin en gelişkin olduğu yerlerden birini, Litvanya Bölgesi’ni ele alalım. Novoye Vremya [“Yeni Zaman”] 9 ve 12 Eylül tarihli nüshalarında, Litvanya sosyal demokratlarının eylemlerinden yakınıyor. Litvanya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin (Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin bir seksiyonunun) çıkarttığı gazete düzenli olarak 30.000 baskı yapıyor. İlân sütunlarında her dürüst insanın yok etmeyi görev addedeceği casusların listesini yayınlıyor. Polise yardımcı olan bir kimse, yok edilmeye lâyık, hattâ malları kamulaştırılması gereken “devrim düşmanı” olarak ilân ediliyor. Halkın Sosyal Demokrat Parti’ye, yalnızca imzalı ve mühürlü makbuz karşılığında para vermesi öğütleniyor. Yıllık toplam geliri 48.000 ruble olarak gösteren Parti’nin son raporu, bu miktarın içinde, Libau silâh kolunun kamulaştırarak temin etmiş olduğu 5.600 rublelik bir paranın da bulunduğunu söylüyor. Doğal olarak da Novoye Vremya bu “devrimci yasa”ya, bu “terör idaresi”ne karşı öfkelenip ateş püskürüyor.

Hiç kimse, Litvanya sosyal demokratlarının bu eylemlerini anarşizm, blankizm ya da terörizm olarak nitelemek küstahlığında bulunamaz. Peki, ama neden? Çünkü burada biz, mücadelenin yeni biçimi ile Aralık’ta patlak veren ve yeniden mayalanmakta olan ayaklanma arasında açık bir bağlantı buluyoruz. Rusya gerçeğinde bu bağlantı, bütün olarak algılanabilir düzeyde değilse de mevcuttur. Aralık’tan sonra “gerilla” savaşlarının belirgin bir biçimde yaygınlaşması ve onun yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda politik krizin şiddetlenmesi ile arasındaki bağlantı, tartışma götürmez bir gerçekliktir. Eski Rus terörizmi aydın komplocuların işi idi; bugün, genel bir kural olarak gerilla savaşı, işçi savaşçılarca ya da sadece işsiz işçilerce verilmektedir. Blankizm ve anarşizm, klişecilik zaafı olan kimselerin kafasında kolayca oluşur, ama bir ayaklanma ortamında ki bu Letonya bölgesinde çok açıktır, böylesine bilinen yaftaların işe yaramazlığı artık aşikârdır. Litvanyalılar örneği, aramızda çok yaygın olan, bir ayaklanma ortamının koşullarına atıfta bulunmaksızın yapılacak bir gerilla savaşı analizinin ne denli yanlış, bilimsel ve tarihsel olmaktan uzak olduğunu açıkça göstermektedir. Bu koşullar akılda tutulmalı, büyük ayaklanma hareketleri arasındaki ara dönemin kendine özgü özellikleri düşünülmeli, bu tür koşullar altında ne tür mücadele biçimlerinin kaçınılmaz olarak ortaya çıkacağı anlaşılmalı ve papağan gibi ezbere öğrenilen bir söz yığınıyla, tıpkı Kadetler ve Novoye Vremyacıların kullandıkları “anarşizm”, “hırsızlık” ve “holiganizm” gibi ifadelerle meseleden kaçmaya çalışılmamalıdır!

Gerilla hareketinin bizim çalışmamızı örgütsüzleştirdiği söyleniyor. Şimdi bu iddiayı Aralık 1905’ten bu yana var olan duruma, Kara Yüzler’in katliam ve sıkıyönetim dönemine uygulayalım. Böyle bir dönemde hareketi daha çok ne dağıtmaktadır: direniş yokluğu mu, yoksa örgütlü gerilla savaşı mı? Rusya’nın merkezini, batı sınırlarıyla, Polonya ve Litvanya toprakları ile karşılaştırın. Tartışma götürmez olan şu ki, batı sınır bölgelerinde gerilla savaşı çok daha yaygın ve gelişkindir. Ayrıca genel olarak devrimci hareket ve özel olarak da sosyal-demokrat hareketin, merkezî Rusya’da, batı sınır bölgelerine göre çok daha örgütsüz olduğu aynı ölçüde tartışma götürmez bir gerçekliktir. Elbette bundan, Polonya ve Litvanya sosyal demokrat hareketinin gerilla savaşı sayesinde daha az dağınık olduğu sonucu aklımıza gelmemelidir. Hayır. Çıkarılabilecek tek sonuç, 1906’da, Rusya’da sosyal demokrat işçi sınıfı hareketinin dağınıklığından ötürü gerilla savaşının suçlanmaması gerektiğidir.

Bu bağlamda millî koşulların özelliklerine sıkça anıştırmada bulunulur. Ancak bu anıştırma tüm açıklığıyla, yaygın iddianın zayıflığını ortaya koymaktadır. Eğer bu millî koşullara ait bir mesele ise o zaman tüm Rusya’nın, hattâ özellikle Rusların ortak birer günâhı olan anarşizmin, blankizmin ya da terörizmin değil, başka bir şeyin meselesidir. Beyler, bu başka şeyi somut olarak inceleyin! O zaman göreceksiniz ki, millî baskı ya da karşıtlık bir şey açıklamaz, çünkü bunlar, batı sınır bölgesinde her zaman var olmuştur, oysa gerilla savaşı, sadece bugünkü tarihsel dönemde ortaya çıkmıştır. Millî baskının ve karşıtlığın bulunduğu çok yer vardır, ama kimi zaman millî baskı ve benzeri şeyler varken bu sefer de gerilla savaşı orada mevcut değildir. Meselenin somut analizi, bunun bir millî baskı değil, ayaklanma koşulları meselesi olduğunu gösterecektir. Gerilla savaşı, kitlesel hareketin gerçek mânâda bir ayaklanma eşiğine ulaştığı ve iç savaştaki “büyük çarpışmalar” arasında epeyce geniş bir aralığın oluştuğu bir dönemde kaçınılmaz olan bir mücadele biçimidir.

Hareketi dağıtan gerilla eylemleri değil, bu tarz eylemleri kontrol altına alma yeteneğinde olmayan partinin zayıflığıdır. Biz Rusların, gerilla eylemlerine karşı sık sık savurduğumuz lânetlemelerin, gerçekten de Parti’yi dağıtan gizli, gelişigüzel ve örgütlenmemiş gerilla eylemleriyle el ele gitmesinin nedeni budur. Bu mücadelenin doğmasına neden olan tarihsel koşulların neler olduğunu anlama becerisi gösteremediğimizden, onun zararlı yanlarını giderme hususunda da yetersiz kalıyoruz. Oysa mücadele sürüyor. Güçlü ekonomik ve politik nedenlere bağlı olarak oluşuyor. Sözkonusu nedenleri ya da mücadelenin kendisini yok etmek bizim gücümüz dâhilinde olan bir şey değil. Bizim gerilla savaşına dönük şikâyetlerimiz, bir ayaklanma gerçeğinde partimizin yaşadığı güçsüzlükle ilgilidir.

Dağınıklık konusunda söylediklerimiz, moral bozukluğu için de geçerlidir. Moral bozukluğunu yaratan, gerilla savaşı değil, örgütlenmemiş, düzensiz, parti dışı gerilla eylemleridir. Biz, gerilla eylemlerini suçlayarak, ona söverek bu en tartışma götürmez moral bozukluğundan birazcık olsun kendimizi kurtaramayız, zira suçlama ve sövme, derin ekonomik ve politik nedenlerden ötürü ortaya çıkmış bulunan bir olguyu kesin olarak durdurmak gücünden mahrumdur. Olağandışı ve moral bozucu bir olguya son verme gücüne sahip olmayışımızın, Parti’nin olağandışı ve moral bozucu mücadele yöntemlerini benimsemesi için bir neden teşkil etmeyeceği yönünde bir itiraz geliştirilebilir. Ancak böylesi bir itiraz marksist değil, saf anlamda burjuva liberal bir itirazdır, çünkü bir marksist iç savaşa ya da onun biçimlerinden biri olan gerilla savaşına genel olarak olağandışı ve moral bozucu bir olgu olarak bakamaz. Marksist, toplumsal barışı değil, sınıf mücadelesini temel alır. Şiddetli ekonomik ve politik krizin belirli dönemlerinde sınıf mücadelesi, doğrudan bir iç savaşa, yani toplumun iki kesimi arasındaki silâhlı mücadeleye doğru olgunlaşır. Bu tarz dönemlerde marksistler, iç savaştan yana saf tutmak zorundadırlar. Marksist açıdan iç savaşa yönelik herhangi bir ahlâkî suçlama kesinlikle benimsenemez.

Bir iç savaş döneminde proletaryanın ideal partisi, savaşan bir partidir. Bu, tümüyle inkâr edilemez bir gerçekliktir. İç savaşa ilişkin genel bakış açısından yola çıkarak herhangi bir özgül harekette ortaya çıkmış belirli bir iç savaşa ait biçimlerin uygunsuzluğunu tartışıp ispatlamanın mümkün olduğunu kabul etmeye tümüyle hazırlıklıyız. Askerî uygunluğa ilişkin genel bakış açısına dayalı farklı iç savaş biçimlerine yönelik eleştiriyi tümüyle kabul ediyoruz ve bu meselede son sözü söylemesi gerekenin, her özel yerellikte pratik mücadele veren sosyal demokrat işçiler olduğu tespitinde uzlaşıyoruz. Ancak marksizmin ilkeleri adına biz, iç savaş koşulları analizinin anarşizm, blankizm ve terörizm ile ilgili basmakalıp, klişe sözler aracılığıyla savuşturulmamasını, ayrıca Sosyal Demokrat Parti’nin, genel olarak gerilla savaşına katılması gibi meselelerin tartışılması esnasında, Polonya Sosyalist Partisi’nin şu ya da bu örgütünün, şu ya da bu anda benimsediği anlamsız gerilla eylemleri yöntemlerinin bir tür umacı gibi kullanılmamasını talep ediyoruz.

Gerilla savaşının hareketi dağıttığına ilişkin tezin eleştirel bir gözle ele alınması zorunludur. Elbette yeni tehlikeleri ve yeni fedakârlıkları beraberinde getiren mücadelenin her yeni biçimi, bu yeni mücadele biçimine hazırlıksız olan örgütleri kaçınılmaz olarak “dağıtır”. Bizim eski propagandacı gruplarımız ajitasyon yöntemlerine rücu ettiklerinden dağıldı. Arkasından da komitelerimiz gösterilere rücu ettiğinden dağıldı. Her savaşta askerî harekât savaşçıların saflarını belli ölçülerde bozar. Ancak bu tespit insanların savaşmamaları değil, aksine onların savaşmayı öğrenmeleri gerektiğini anlatır, hepsi bu.

Sosyal demokratların gururla ve böbürlenerek, “biz, anarşist, hırsız, soyguncu değiliz, biz, bunların çok üstündeyiz, gerilla savaşını kabul etmiyoruz” dediklerini görünce kendime soruyorum: Bu adamlar ne söylediklerinin farkındalar mı? Ülkenin her yerinde Kara Yüzler hükümeti ile halk arasında silâhlı çatışmalar ve çarpışmalar oluyor. Devrimin bugünkü gelişme aşamasında bu, kesinlikle kaçınılmaz bir olgudur. Halk da kendiliğinden ve örgütsüz bir yoldan ve tam da işte bu nedenden, talihsiz ve arzulanmayan biçimlerde bu olguya silâhlı çatışma ve saldırı yoluyla tepki gösteriyor. Ben, örgütümüzün zayıflığı ve hazırlıksız oluşu yüzünden, belli bir yerde ya da zamanda, bu kendiliğinden mücadelede parti önderliğinden kaçınmamızı anlayabilirim. Ben, bu sorunun yerelde eylemdeki işçiler tarafından saptanması gerektiğinin, ayrıca zayıf ve hazırlıksız örgütlerin yeniden biçimlendirilmesinin kolay bir şey olmadığının farkındayım. Ama bu bir sosyal demokrat teorisyen ya da gazetecinin bu hazırlıksızlık karşısında pişmanlık duymaktan çok, gururlu bir böbürlenme ve kendini beğenmiş bir edayla anarşizm, blankizm ve terörizm konusunda papağan gibi ezberlediği cümleleri tekrarladığını gördüğümde, dünyanın en devrimci öğretisinin bu şekilde aşağılanması karşısında içerliyorum.

Gerilla savaşının sınıf bilincine ulaşmış proleterleri aşağılık ve sarhoş ayaktakımı ile yakın işbirliğine sokacağı söyleniyor. Bu doğrudur. Ancak bu sadece, proletaryanın partisinin gerilla savaşına, biricik ya da hattâ baş mücadele yöntemi olarak hiçbir zaman bakamayacağı anlamına gelir; bu, sözkonusu yöntemin diğer yöntemlere bağlanması, yani savaşın baş yöntemleriyle uygun hâle getirilip sosyalizmin aydınlatıcı ve örgütleyici etkisiyle yüceltilmesi gerektiğini anlatır. Ayrıca bu sonuncu koşul olmaksızın, burjuva toplumundaki mücadele yöntemlerinin eksiksiz tümü, proletaryayı altındaki ve üstündeki proleter olmayan çeşitli katmanlarla yakın ilişkiye sokup olayların kendiliğinden akışı içine terk ederse o yıpranır, yozlaşır ve fahişeleşir. Grevler, eğer olayların kendiliğinden akışına bırakılacak olursa “ittifaklar”a, tüketicilere karşı işçilerle patronlar arasındaki anlaşmalara doğru yozlaşır. Parlamento, bir burjuva politikacıları çetesinin, “millî özgürlük”, “liberalizm”, “demokrasi”, cumhuriyetçilik, kilise nüfuzu karşıtlığı, sosyalizm ve talep edilen tüm diğer satılık eşyaları toptan ve perakende takas ettikleri kokuşmuş bir geneleve dönüşerek yozlaşır. Bir gazete, umumî bir pezevenge, ayaktakımının düşük içgüdülerini tatmin edip kitleleri yozlaştıran bir araca ve benzerî şeylere dönüşerek yozlaşır. Sosyal demokrasi, proletaryayı biraz altında ya da biraz üstünde bulunan katmanlardan bir Çin seddi aracılığıyla ayıracak hiçbir evrensel mücadele yöntemi bilmemektedir. Farklı dönemlerde sosyal demokrasi, farklı yöntemler kullanır ve bu yöntemlerin seçimini tümüyle önceden tanımlı ideolojik ve örgütsel koşullar tarafından nitelendirir.[2]

IV

Avrupa’daki burjuva devrimleriyle kıyaslandığında Rus devrimindeki mücadele biçimleri sahip olduğu muazzam çeşitlilikle ayrışır. 1902’de Kautski, geleceğin devriminin (bir ihtimal Rus devriminin istisna teşkil edeceğini ekleyerek), halkın yönetime karşı mücadelesinden çok, halkın iki kesimi arasındaki mücadele biçiminde gerçekleşeceğini söylediğinde bunu kısmen öngörmüştür. Şüphe yok ki Rusya’da, halkın iki kesimi arasında cereyan eden mücadele biçiminin Batı’daki burjuva devrimlerinden daha kapsamlı bir gelişime tanık olduğunu görüyoruz. Devrimimizin düşmanları halkın arasında sayıca çok azdır, ancak mücadele büyüyüp şiddetlendikçe bu düşmanlar giderek daha çok örgütlenmekte ve burjuvazinin gerici katmanlarının desteğini almaktadırlar. Bu nedenle, millet genelinde politik grevlerin yaşandığı böylesi bir dönemde, bir başkaldırının çok kısacık bir zaman ve daracık bir alanla sınırlanmış eski bireysel eylem biçimini var sayamayacağı kesinlikle doğal ve kaçınılmaz bir gerçekliktir. Başkaldırının tüm ülkeyi kucaklayan uzun süreli bir iç savaş, yani halkın iki kesimi arasındaki silâhlı bir mücadele şeklinde, daha yüksek ve daha karmaşık bir biçimi varsayacağı kesinlikle doğal ve kaçınılmazdır. Böylesi bir savaş, nispeten uzun aralıklarla gerçekleşen birkaç büyük çarpışma ile bu aralıklardaki çok sayıda gerçekleşen küçük çarpışmadan oluşan bir çatışmalar dizisinden başka bir şey olarak düşünülemez. Tüm bunlar yaşanacaksa ki bu, şüphe götürmez bir gerçekliktir, sosyal-demokratların bu büyük çarpışmalarda ve aynı zamanda da olabildiği kadarıyla, ilgili küçük çatışmalarda kitlelere en iyi bir biçimde önderlik edecek örgütlerin yaratılmasını kendilerine görev edinmeleri kesinlikle zorunludur. Sınıf mücadelesinin iç savaş noktasına kavuştuğu bir dönemde, sosyal demokratlar, yalnızca bu iç savaşa katılmayı değil, aynı zamanda onun içinde önderlik rolünü oynamayı da görev edinmelidirler. Sosyal demokratlar, düşman güçlerine zarar verecek tek bir fırsatı bile kaçırmayan bir savaşçı cephesi olarak hareket edebilme becerisine sahip olmaları için tüm örgütlerini eğitmek ve hazırlamak zorundadırlar.

Bunun zor bir görev olduğu inkâr edilemez. Bu görev tek seferde başarılamaz. İç savaşın gelişimi içinde, tıpkı halkın tümünün yeniden eğitilmesi ve savaşmayı öğrenmesi gibi, bizim örgütlerimiz de eğitilmeli ve bu görevle eşdeğerdeki deneyimden çıkan derslerle uyumlu olarak yeniden kurulmalıdır.

Bizde mücadelenin herhangi bir yapay biçimini eylemdeki işçilere zorla kabul ettirme ya da hattâ Rusya’daki iç savaşın genel gelişimi dâhilinde gerilla savaşının herhangi bir özel biçiminin hangi rolü oynayacağına koltuğumuzda oturarak karar verme hususunda en ufak bir eğilim mevcut değildir. Biz, belirli gerilla eylemlerinin somut değerlendirilmesini, sosyal demokrasi içindeki bir eğilime ait bir gösterge olarak bakma düşüncesinin çok uzağındayız. Ancak öte yandan da biz, pratik yaşamın doğurduğu yeni mücadele biçimlerinin doğru teorik değerlendirmesine ulaşılmasına mümkün olduğu ölçüde katkı sunmayı görev addederiz. Biz, yeni ve zor bir meselenin doğru olarak takdim edilmesi ve çözümüne doğru olarak yaklaşılması konusunda sınıf bilincine sahip işçileri engelleyen basmakalıp klişelerle ve önyargılarla durmadan savaşmayı görevimiz olarak kabul ederiz.

V. I. Lenin
30 Eylül 1906
Proletari, Sayı: 5
Kaynak

Dipnotlar:
[1] Bezzaglavtsi: Rus burjuva entelijansiyasına ait yarı Kadet, yarı Menşevik Rus grup. (Prokopoviç, Kuskova, Boguçarski, Portugalov, Kijniyakov ve diğerleri.) Grup, 1905-07 devriminin ilk çöküş aşamasında ortaya çıktı. Sonradan, Prokopoviç editörlüğünde, 1906 Ocak-Mayıs tarihleri arasında Petersburg’da yayımlanan Bez Zaglaviya [“İsimsiz”] adlı haftalık politik derginin ismini aldı. Sonradan sol Kadetlerin dergisi Tovariş’e (Yoldaş) katıldı. Resmî partidışılık kılıfı altında grup, burjuva liberalizminin ve oportünizmin propagandasını yaptı, ayrıca enternasyonal sosyal demokrasi ile revizyonist Rusları destekledi.

[2] Bolşevik sosyal demokratlar, gerilla eylemlerine karşı anlamsız bir tutku taşıdıkları suçlamasıyla sık sık karşılaşırlar. Gerilla eylemleri konusundaki karar taslağında (Partiniye Izvestia, Sayı: 2 ve Lenin’in Kongre’ye Raporu), gerilla eylemlerini savunan Bolşevik seksiyonunun, bu eylemlerin benimsenmesi için aşağıdaki koşulları önerdiğini anımsamak, bu nedenle, yanlış olmayacaktır: Hangi koşul altında olursa olsun, özel mülkiyete “el konulması”na izin verilmemeliydi; hükümet mallarına “el konulması” önerilmemeli, bu işlemlerin partinin kontrolü altında olmasına ve gelirlerinin bir ayaklanmanın ihtiyaçları için kullanılmasına imkân sağlanmalı, bu yönde hazırlıklı olunmalıydı. Terörizm biçimindeki gerilla eylemleri, zalim hükümet memurlarına ve Kara Yüzler’in faal üyelerine, salt şu koşullara bağlı olarak önerilmeliydi: 1) kitlelerin duyguları dikkate alınmalı; 2) ilgili yerellikteki işçi sınıfı hareketinin koşulları hesaba katılmalı ve 3) proletarya kuvvetlerinin ziyan olmaması hususuna dikkat edilmelidir. Bu taslak ile Birlik Kongresi’nin benimsediği karar arasındaki pratik farklılık, özellikle hükümet mallarına “el konulmasına” izin verilmemesi olgusuyla ilgilidir.

Solun Seyir Defteri

“Politika Nevski Bulvarı gibi düz değildir.”

[Lenin]

Sorumluluk

Politika, sorumluluk, elini taşın altına koyabilme, hesap sorma ve verme meselesidir. Bu anlamıyla politik faillerin hadlerini bilmeleri, bu haddi teoride ve pratikte, somut maddî şiddetle çizmeleri, tersten, şiddetin çektiği sınırlara tâbi olabilmeleri gerekir.

Bu yönüyle, şiddeti politikadan ayırıp onu bilinmeze fırlatanlar liberaller, belli bir dönem şiddet kullanarak politikayı yok etmek isteyenler ise faşistlerdir. Her iki kesim de sorumluluk, elini taşın altına koyma, hesap verme/sorma adabı ve alışkanlığından mahrumdur.

Yoldaşlık ve Arkadaşlık

Politiklik, belli ilişkilerin dönüşümünde aranmalıdır. Belli bir halk kümesinin, sendikanın, mahallenin, örgütün ya da tekil bir kişinin politikleşmesinin, bunların olağan pratiklerinden ayrıştırılması zorunludur. Örneğin arkadaşlık, yani sırtını başkasına dönebilme ile belli bir yola ortakça koyulma ve o yolu ortak pratikle örme anlamında yoldaşlık arasında temel bir fark olması gerekir.

Yoldaşlık, bu yönüyle, arkadaşlığa nazaran dinamik bir ilişki biçimidir. Ama yoldaşlığın da gündelik ilişkiler içinde durağanlaşması ve ölmesi mümkündür. Tümüyle politik olması, politik anlaşılması gereken yoldaşlık ilişkisi, kendi fiilî sınırlarını pratikte bulabilmelidir. Hava almak, rahatlamak türünden eyleme gitmek, eylem alanında arkadaş, tanıdık yüzler aramak, eylem sonu bir bara ya da kafeye oturup dedikodu yapmak, yoldaşlık ilişkilerinden uzak olması gereken pratiklerdir.

Yoldaşlık, her daim politikleşmiş belli bir hayat kesitinin maddî sonucu olabilmelidir. Aksi takdirde yoldaşlık, sıradan bir insanlar arası ilişki biçimine dönüşecektir. Politik failler yoldaşlığı, örgütlülüğü her zaman üstte tutmalı, ona tabi ve ait olmalı, onun seyrine itaat etmelidirler.

Bugün sol kadrolardaki en temel zaaf, her türlü tabiyeti ve aidiyeti, her türden üstte duran kolektif tarihsel-toplumsal oluşumu reddetmek ve solu dinamik, pratik bir üst oluşum olarak örememektir. Bu noktada sol, teorik-politik ve pratik-politik akıldan ve eylemden mahrum kalmakta, kendi tarihselliğini ve toplumsallığını yitirmektedir.

Seyir

12 Eylül gibi bir devlet saldırısı sonrası burjuvazinin, Özal liberalizmi gibi bir burjuva saldırısı sonrası devletin kucağına koşmasının gerekçesi, akıl ve eylemden mahrum kalışında, kendi tarihselliğini ve toplumsallığını yitirmesinde aranmalıdır. Sol, devlete ve burjuvaziye karşı topyekûn bir mücadelenin içinde çelikleşmediğinden, tüm birikim ve miras berhava olmaktadır.

Solun seyri ise tümüyle kemalistlerin ve liberallerin sınırlarına tabidir. Sol, bu iki gücün açtığı kanaldan ilerlemeyi kendine yedirebilmektedir. Her ikisi de ilerlemecilik, aydınlanmacılık ve laiklik gibi burjuva başlıklarda anlaşmaktadır.

Kendisini tarihsel bir bayrak yarışında zanneden sol, iki yüz yıl önce burjuvazinin bıraktığı bayrağı teslim almakla övünmektedir. Oysa politik mânâda hiçbir dönüşüme uğramayan bu sabit bayrağın bir yüzünde devlet, diğer yüzünde gene burjuvazinin tayin ettiği demokrasi yazmaktadır.

Burjuvazinin kontrolündeki bu alanın giriş kapısında, “seni politikleştiren, devrimcileştiren ne varsa girerken eşikte bırak, buraya din, millet ya da sınıf olarak giremezsin, ancak birey olarak girebilirsin” yazmaktadır. Bu alana çeşitli diyetlerle girme hakkı kazanan sol örgütlerin kapısında ise benzer bir tabela durmaktadır: “Buraya girerken seni politikleştiren, devrimcileştiren yüklerinden arın, çünkü bana böyle emrettiler!” Örgütler, bu anlamda politikleşme alanları değil, politikadan arınma odakları hâline gelmektedirler. Politikanın öldüğü yer olarak örgütler, politikayı ve imkânlarını öldürmeye mecburdurlar.

Eşikte

Çeşitli gerekçelerle politikleşen, politika yapmak isteyen kişiler, “önce şunları okumalısın”, “al sana hayat felsefesi”, “bu da senin için hazırladığımız teori hapı”, “sen bizsiz hiçsin, ne kadar çabalarsan çabala, ancak bizimle politika yapabilirsin”, “git şu afişleri as, sonra matbaadan dergiyi al”, “seni politikleştirenler sana düşman”, “disiplin en önemli şey” vb. sözlerle etkisizleştirilir. Bu yönüyle bugün örgütlerden tekil ya da grup hâlinde yaşanan ayrışmaların politik kalma ve politika yapma iradesi olarak okunması mümkündür. Bu ayrışmaların bir tarafında ise solun tasfiyesi yazılıdır.

Ancak gene de örgütler, bu ayrışmaları örgütsel bekaları adına tolere edecek, bu ayrışmaları içinde olduğumuz dönem dâhilinde zorunlu olan içe kapanmanın bir gereği olarak değerlendireceklerdir. Zira, onların nazarında saf çekirdek, politikanın kirinden, pasından arındırılmıştır. Tek mühim olan da odur zaten. Öte yandan, ayrışanların da temel perspektiften, zeminden ayrılma gibi bir meyli yoktur çoğu zaman. Onlar, gene o örgüte giriş gerekçeleri, yani teorik-düşünsel hâkimiyet üzerinden ayrışırlar. Bir süre teoriye düşmanlık ederler, ama bu düşmanlık, her zaman özel, öznel teoriye yöneliktir. Aslen düşünsel bir faaliyet alanı olarak gördükleri politika namına yapılmış bir kopuş değildir yaşadıkları. Sadece kendi politika fikirleri için eski fikirlerden ayrışılmıştır ama hâlâ aynı bağlam içinde kalınmıştır.

Rağbet ve Gıybet

Eski-yeni ayrımı, öznelcidir. Eskiden koptuklarını söyleyenler, esasta eskinin de öncesine bağlanırlar. “21. yüzyıl sosyalizmi” diye çığlık atanlar, Marx’ı tanımamış, onu önceleyen fikirler silsilesine eklemlenirler. Doğası gereği postmarksizm premarksizme bağlanır.

Yeniye rağbet, eskiye gıybet edenlerin derdi, politikanın kirinden, hattâ ideolojiyi, düşünceyi ve teoriyi kirleten politika denilen pratikten kurtulmaktır. Burada politikanın yerini ilkesel tutum alır ve ilkesel tutum da en ilkele bağlanır: hayatta kalma güdülerine.

21. yüzyıl sosyalizmi, kolaycıdır. Kolaycılık anlamında mücadeleden kaçışı ifade eder. O, orta sınıf solculuğunun bir tezahürü, süreci kendinden başlatma niyetinin bir ürünüdür. Tabi ve ait olma değil, sahip olma, başlatma iradesine dayalı bir tespittir.

Her türlü ilkeli siyaset, kanatlı domuzlar gibidir. İlk’e, başlangıca dönük vurgu, her daim orta sınıf siyasetine bağlanır. Başı sonu belli olmayan bir sürece tabi ve ait olma, bu siyaset için zararlıdır.

Bugün sol öznelerin çeşitli politik gündemlere ilişkin tartışmalarına bakıldığında hep bir ilke, öze, ilkesele dönük vurgu olduğu görülür. Aslında onlar, açıktan bu ilkenin, özün muhafızları olduklarını haykırmakta, politika yapmadıklarını itiraf etmektedirler. Solun bugünkü gelişmelere bağlı olarak değişen sınırlarını tahkim etme görevini üstlenenler, solun apolitik ve antipolitik hanelerine doluşurlar.

Muhafazakâr Baba, Müteşebbis Oğul

Esas olarak solun sınırları koruyan ve onu aşan iki kolu varsa da bunlar özde aynı işi yapmaktadırlar. Biri, eski işletmesini korumak isteyen baba, diğeri ise işi büyütmek isteyen girişimci oğuldur. Solun sınırlarını çizen unsurlar, Kürt hareketi, AB hareketi, kısmen milliyetçilik ve Müslüman harekettir. Solun içinden bu kesimlerle ilişki kurma niyetlisi olanlarla, “hayır, bakir, saf ve ilkeli kalalım” diyenler arasında mülkiyete ve rekabete dayalı bir ilişki sözkonusudur.

Sınırları aşmak isteyenler, solun ilkel, ilkesel, özsel varlığını genişletme derdindedirler ve ilgili “dışsal” unsurları istismar etmektedirler. Tabiî bu unsurlar ile verili hâli belli bir dönüşüme uğratılmadan onların karşısına çıkartılan sol arasında gene hiçbir temas kurulamaz, zira onlar, niyetin arkasındaki istismarı hemen sezmektedirler.

“Yeni” diye sınırların zorlandığı yerlere koşanlar, buralarda daha ağır tortular bırakmaktadırlar. 21. yüzyıl sosyalizmi, 19. yüzyıl sosyalizminin üvey kardeşi olarak ilerlemektedir. İkincisinin kendi içinde fiilî olarak mücadele eden bir Marx’ı varken, ikincisi, kendisini liberal fanuslara kapatıp bu tarz mücadelelere karşı tahkimat yapmaktadır. Örgütlerden ayrışanların bu iki kardeşin gevezeliklerine kandıkları momentlerde politika da gevezeliğe dönüşür.

Maya

Kürt hareketi, AB hareketi, milliyetçilik ve Müslüman harekete karşı kapananlarla onlara doğru açılanlar, aynı mayaya sahiptirler. Birinciler, bu dinamiklerin politikliklerinden kaçarlar, ikinciler ise bunların apolitik/antipolitik yanlarına bağlanırlar. Birinciler, bunların içinde oldukları dönüşümün şiddetinden korkarlar, ikinciler ise köpekbalıklarının yemek artıklarından beslenen küçük simbiyotik balıklar gibi, şiddet dışı ve sonrası dönemin kapatması olurlar. Her ikisi de solun sözkonusu dinamiklerin politik seyri ile dönüşmesine izin vermezler. Nesnel bir ifade ile, her iki kesim de solun bu dinamiklere karşı tepki biçimleridir.

Sol, ilerlemenin biricik temsili olma otoritesini hiçbir zaman bırakmaz ve politik mücadelenin, politikanın toplumsal-tarihsel “hava yastığı” görevini ifa etmeyi sürdürür. Egemenlerce ona biçilmiş rol budur. Sol, hep öndeki “akıl” olduğundan, arkasındaki bedeni işine geldiğince değiştirir: işçi sınıfı, halk, ezilenler vs. Yukarıda bahsedilen sol dışı dinamiklerde de bu bedenin fiilî hareketi istismar edilir. “İşçi sınıfına göre” lafı ile başlayan her cümlede kastedilen, o cümlenin gizli öznesi olan solcu bireyin ya da bireyci solun “aklı”dır. Sol, kendi düşünce ekonomisi uyarınca ilgili dinamiklerden kaçar ya da onların kuyruğuna yapışır, onu kendinde yok eder.

Devrim’ci, sosyalist ya da komünist adı altında genel sol alanında çeşitli türevleriyle birlikte arz-ı endam eden failler, ezilenlere, halka ve işçi sınıfına yabancı, onların dışında olduklarını önkabul ederek hareket etmektedirler. Bu da solu, ilgili toplumsal-tarihsel dinamiklerin devlete ve demokrasiye açılan kapılardan girecek kesimlerinin teorik-ideolojik-politik düzeyde eğitildiği bir okula çevirmektedir. Bu pedagojik-ideolojik niteliği, solun pratikte politika dışı olmasının bir sonucudur. Sol, ileri, iyi, dürüst, güzel ve gelişkin olanın genel temsilidir. Bu temsilin ise politikada herhangi bir karşılığı yoktur.

Ahlâk ve Hukuk

Sol, genel ideoloji alanının iç hukuku (ahlâkı) olarak cisimleşmektedir. Bu da onu, eylemini kendi hukuku adına başkalarının ahlâkına saldırma biçiminde şekillendirmeye itmektedir. Sol denilen ideolojik örgünün kimin iç hukuku olduğunu, onun işbölümü ve hiyerarşi dâhilinde biçimlenen ideolojik örgütlenmenin hangi basamağında durduğunu ve kendisini tanımlayan tarihsel-toplumsal yapıları sorgulayanlara düşmandan daha çok saldırmaktadır.

En genel hâliyle düşman, ayrı ayrı ve bütün olarak, devlet ve burjuvazidir. Sol, apolitik yanını burjuvazinin, antipolitik yanını devletin yanına çırak vermiştir. Devleti ve burjuvaziyi tarihsel-toplumsal düzlemde alt edecek olan devrimin, sosyalizmin ve komünizmin üst belirleniminde hareket edememesinin nedeni, bu çıraklığa muhtaç olmasındandır. Solun devletten ve burjuvaziden bağımsız dinamiklere karşı alerjik bir tutum almasına ilişkin gerekçeler burada aranmalıdır. Ustası için bu dinamikler, bir biçimde onun tornasından geçirilmelidir. Burada fiilî dinamiklerin rahlesi, tedrisatı, tornası önemsiz, hattâ zararlıdır.

Che’nin elinde zaten iktidarlara karşı mücadele eden köylü direniş birlikleri vardır ve o bu geleneği, gerilla pratiği başlığı altında devrime uğratmıştır. Ama bizim solun eline ilk silâhı gene devlet vermiştir, köylüler değil (II. Kuvva hareketi). Köylülerin politikleşme seyrinde atıl kalanlar kapağı şehre atmışlardır. Oradaki silâh da hâlihazırda politik, devrimci bir fiiliyat içinde olan şehirli dinamiklerin şiddeti olarak patlamamış, örgütlerin hayatta kalma, bekası adına parlatılmıştır.

Örneğin Mao’nun elinde milliyetçilerle Japon işgalciler arasındaki savaşta oluşan ara kızıl bölgeler vardır ve Mao bu birikimi devrimcileştirmiştir. Ama bizim solun elinde burjuvazinin temizlik için teslim ettiği kimi arayüzey, şehirli alanlar vardır (gecekondular). Onlar da burjuva şehir hayatına ısındırılmaya çalışılmış, şehrin sahipleri ile yürütülen pazarlıkta koz olarak kullanılmıştır.

Lenin’in elinde işçi, köylü, asker sovyetleri vardır ve bunlar çarın kitle hareketlerini maniple etmek için kurduğu Zemtsvo’lara dayanır. Ama Lenin, bunları devrimcileştirmeyi bilmiştir. Bizde ise Lenin’cilik, arkadaş meclisi olarak işleyen örgütlerin kitlesel dinamiklere akıl öğretmesi için gerekli kılıf olarak kullanılmıştır. Bu meclisler, zamanla batılı anlamda think-tank’lere dönüşmüştür. Bu malumat depoları politikleşmemiş, kendi kadrolu aydınlarını üretmiştir. Tabandaki militanların eylemleri ve sonuçları akademik veriler olarak depolanmıştır. Bugün ise tek siyaset, bu depoların dışarıya karşı korunması, sızmalara mâni olunmasıdır.

Devlet ve Demokrasi

Devrimcilik için politik olmak önkoşuldur. Politiklik içinse devlete ve demokrasiye müdahale, onlara karşı mücadele şarttır. Devlete ve demokrasiye vurmayan eylem apolitik; bu vurmama hâlinin eylemselleşmesi ise antipolitiktir. Politika altyapıda değil, üstyapıda, üstyapıya ait oluşumlar olan devlet ve demokraside aranır.

Devrimci politik öznelerin devletin ve demokrasinin her dönüşüm momentinde güç olarak bulunmaları gereklidir. Politikliğin ve devrimciliğin başkaca da bir garantisi yoktur. Faillerin devrim’de olmaları, devrimin bugünde fiilî, maddî şiddeti olarak hareket etmeleri zorunludur. Toplumsal devrimin politik devrimin önüne alındığı her teori ve pratik, politika ve dolayısıyla, devrim dışıdır.

Salt “karşıtlık” üzerinden kurulan faaliyet, karşı olunan dinamiklerin, olguların ve öznelerin dönüşümüne asla bulaşılmayacağına ilişkin gizli bir yemini içerir. Suya sabuna dokunmayan böylesi bir faaliyetin de politik olduğu söylenemez.

Sol, kendi kümeslerinin, çiftliklerinin, hayat hikâyelerinin, cemaatlerinin ve etki ağlarının apolitik veya antipolitik olduğunu görmeden politikadan bahsetmektedir. Bu bahis, en fazla, ideolojik ve teorik olabilmektedir. Yani eylem sonrası arkadaşça bara gidenler, bu muhabbetlerini politik açıdan önemli zannetmektedirler. Bu zan ise pratikte sadece bar sahiplerinin kasasını doldurmaktadır.

Para ve Meta

İranlı düşünür ve eylem adamı Ali Şeriati, “bir insanın ideolojisini öğrenmek istiyorsanız, onun nasıl para kazandığına bakın” demektedir. Sol örgütlerin bu ideolojik seyir içinde işlettiği “para”nın pratikteki karşılığı, alandaki militanlarıdır. Örgütler arasındaki rekabetin ana konusu budur: militan bulmak, birbirinden adam kapmak, vs. Bunu nasıl kazandığı, “ideoloji”sini de biçimlendirmektedir.

Solun ideoloji ve teori ayaklarına fazla abanmasının nedeni, politika dışı olması, politikanın “para” getirmemesidir. Politik alana girildiği andan itibaren eldeki teori ve ideoloji bir biçimde budanacağından, sol, bindiği dalı kesmemesinin en doğru iş olduğunu zannetmektedir.

Sol, bu ideoloji ve teori düşkünlüğü sebebiyle, yularını akademiye kaptırmıştır. Bu akademi ise apolitik ve antipolitik batıcı aydınların ve devlet güruhunun güdümündedir. Solun ilk planda kurtuluşu, bu yuları kesmektir. Bu yular, onun politik alana devrimci mânâda girişine mâni olmaktadır. Örgütlerin think-tank’lere, yoldaşların taşıdığı malumatların deposuna ve apolitik/antipolitik odaklara dönüşmesi, onların akademideki muadilleri ile buluşmasını kolaylaştırmakta, dokuların uyuşmasını koşullamaktadır.

Zamana ve mekâna ayrı ayrı ya da bütün olarak hükmetme gayreti, solun ideolojist ve teorisist tutumunun bir göstergesidir. Politikleşme, zamanda ve mekânda belli bir kesitin öne çıkması, hiyerarşize olması ve hareketin öncüsü hâline gelmesi ise tüm zamanı ve mekânı kuşatma gayreti politikaya alan bırakmaz. Oysa felsefî bir kavram olarak zaman, bilimin dilinde sürece; politikanın dilinde ise duruma/döneme dönüşür. Zamanın bekası ile düşünen felsefeciden, sürecin bekası ile düşünen bilimciden politikacı olmaz. Felsefeci ve bilimci yuvaları olarak akademilerin ekmeklerini nereden kazandıklarına bakıldığında, solun yularını gerçekte nereye bağladığı görülür. Politika, durumsal ve dönemsel bir meseledir. Felsefenin zamana, bilimin sürece dair oluşu bu daralmayı kabul etmez.

Belli bir şiddetle süreci bölüp parçalayan, mekânı lime lime eden pratik, politika olarak nitelendirilebilir. Kâinatı, dünyayı, hattâ bazen ülkeyi bütünüyle kuşatan bir ideolojinin ve teorinin politikleşmesi mümkün değildir. O, daima politikaya dışarıdan bakacak ya da bu konumunu muhafaza etmek için politikaya saldıracaktır. Çünkü politika, kâinatın, dünyanın ve ülkenin parçalılığını, parçalanabilirliğini çağrıştırır, imler.

Kaçış

Dünya, zaman, toplum, tarih, bilim, felsefe gibi düzlemlere yatırılması belli özel, tekil olguların politikliğinden kaçış yöntemi olarak biçimlenmektedir. Kürtlüğü, Alevîliği, işçiliği, mazlumluğu, kadınlığı, köylülüğü vd. ilgili bilim disiplinleri ile tartışmak, onların politikleşme imkânlarına ilişkin bir şey söylemediği gibi, o bilgiden hareketle oluşturulan eylem de politik olmaya direnir.

Kendine kapalı bir işçi vd. hesap sormaz, vermez, sorumluluk almaz, ilişkiye girmez, dönüştürmez, bölmez ve birleştirmez, kısacası o, politika dışılığın huzurunu ve güvenini yaşar.

Son zamanlarda popüler olan “toplumsal proletarya” ifadesi de işçi sınıfının toplumu parçalayan ya da en azından toplumun parçalı olduğunu imleyen niteliği sebebiyle, onu arka kapıdan kovma teşebbüsüdür. İktisat, sosyoloji, kültür gibi alanların suyuna yatırılan proletarya, politik niteliğini yitirir. Sınıfın bu alanlara teorik planda duhul etmesii bir süre sözkonusu alanları politikleştirir, ancak bu da görecelidir, geçicidir. Teorideki bu politikleşmeye yaslanarak politika yapanların politikliği de bu geçiciliğe tabidir.

Marx’ın elinde devrim, sosyalizm ve komünizm fikirleri politikleşip devrimcileşmiştir. Antipolitizme ve apolitizme batan faillerin bu fikirlerin sıkı takipçiliğini yapmaları için önce Marx’ı devre dışı bırakmaları, ondan uzaklaşmaları zorunludur. Marx’tan uzaklaşıp Lenin, Stalin, Troçki, Rosa, Che, Mao, Enver ya da bizde Kıvılcımlı, Mahir, Deniz ve İbrahim vd. limanlarına demir atanların antipolitizmi ve apolitizmi, ilgili simaların politik niteliklerinin arkasına saklanır. Geçmişe ait bir devrim, sosyalizm ve komünizm fikrinin ve eyleminin bugünde savunulması, politikliği güvence altına almaz.

Örneğin maddî bir şiddet olarak Ekim Devrimi’nin tarihsel-toplumsal seyrinin belli bir sınırı olmalıdır. Bu sınır aşıldığında, yani şiddet sönümlendiğinde Ekim’cilik apolitik, bu apolitizmin örgütlenmesi ve süreklileştirilmesi ise antipolitiktir. (Yirmilerden II. Dünya Savaşı’nın sonuna dek süren dönemde Ekim’i, Sovyetler’i savunmak politiklik ve komünistlikti ama bu dönemin bitmesi ile bu politiklik de anlamını, konumunu yitirdi.) En genel anlamda, solun elinde kalan cılız politik nitelik de tükenmeye yüz tuttuğundan, bugün bu hâldedir.

Parçacılık ve Bütüncülük

Parçalayıcı pratiklerin politik olması her zaman gerekmez. Mekâna dayalı batılı teorilerin politikaya alan açtığını, üstanlatılara saldıran postmodernizmin politiklik için ilâç olduğunu düşünenler, dönüp dolaşıp parçacılık yapmaktadırlar. Öte yandan, bütünleştirici bir pratik de politik ve devrimci olabilir. Burada bütünleşme sürecinin nihaî sonucuna değil, verili durum veya dönemdeki fiilî maddî şiddetine bakmak gerekir.

Politikanın doğrudan ve bütünüyle şiddetle tanımlanması, esasta apolitizmdir. Liberallerin apolitizmi, her türlü nesnenin sonsuza dek ayrıştırılarak, bu ayrışmanın hukuku tesis edilerek çatışma ve şiddet durumlarının geçersizleştirilmesini amaçlar. Faşistlerin antipolitizmi ise şiddeti şiddetle ezmek amaçlıdır. Liberallerin şiddetin şiddetle yanıtlanması ile ilgili “faşizm” eleştirilerinin nedeni budur. Şiddeti baz alan bir pratiğin şiddetin aradan çekilmesi ile liberalleşmesi kaçınılmazdır.

Sınıftan, halktan, mazlumlardan ya da bunların partisinden, örgütünden dem vurmak, kimseyi sözkonusu antipolitizmden ve apolitizmden kurtarmaz. Çünkü bu olgular, fiiliyatta, özellikle bugün, burjuva özne-birey kurgusunun tezahürleridir. Bir liberal, sınıftan haberdarsa ve bu mevzuu ile ilgili faaliyet içinde ise sınıfın sınır çizici, yani şiddete meyilli oluşu sebebiyle ona karşıdır ve sınıfların ortadan kalkmasını bu sebeple istiyordur. Bir antipolitik özne, zaten sınıfın çizdiği sınıra, şiddete karşı alerjiktir ve onu kendi şiddeti ile ezmek ister.

Şiddet politikaya mündemiç olduğundan, şiddetten kaçanların ve şiddetin üzerine giderek onu ezenlerin politik alanda söyleyebilecekleri söz, atacakları adım yoktur. Şiddetin tehditkâr niteliği, özneleri salınımlı bir seyre zorlar. Şiddet denilen kılıcın iki kenarı keskindir, her darbesinde kütlenin bir yarısı bir yana, diğer yarısı diğer yana düşer. Politika ise o kılıcı kullanma sanatıdır.

Şiddet

Sınıfın, halkın vd. kompakt, yekpare, bütünlüklü, kendine kapalı, su sızdırmaz gerçekler olduğu zannı politikayı imkânsızlaştırır. Bunların politikleşmiş olması için zaten fiilî olarak parçalanmış olması şarttır. Aynı zamanda bu olgular politikleşmişse, onların başka bir “bütün”ün fiilî, maddî parçaları olması gerekir ki maddî şiddeti ile bu bütünü parçalayabilsin. Aksi takdirde ilgili olguların politikliğinden söz edilemez.

Politika, kelebeğin kozasını parçaladığı andır. Bu parçalama için şiddet tercih değil, zorunluluktur. Sınıf ve diğerleri dönüşüm momentlerinde kendi şiddet araçlarını doğal olarak üretirler. Devrimcilerin doğrudan bu aracın kendisi olmak amacıyla teorik ve pratik faaliyetlerini örgütlemeleri gerekir.

Kompakt, yekpare vs. olan sınıfın ve diğerlerinin demokrasi alanında hukukî bir konum almaları, muhatap kılınmaları için yürütülen çaba, liberal bir siyasettir. Kompakt, yekpare vs. olan sınıfın ve diğerlerinin devletlû kılınması için yürütülen çaba faşizan/muhafazakâr bir siyasettir.

Faşizm ve liberalizm, aynı eldivenin iki yüzüdür: ilki demirden, ikincisi kadifeden. Burjuvaziye ve devlete karşı olmak, bunların “kötü” olduğunu bilmek, kimseyi bu eldiveni giymekten alıkoymaz. Kimin adına giyilirse giyilsin, eldiven eldivendir. Tekil, mutlak, yekpare bütünlüklerin aynı ovada savaşa tutuşması gerektiği üzerinde duranlar (meselâ sınıf savaşı) örtük olarak liberal bir siyaset güderler. Kan ve barutun kokusu dağıldığında, liberal öz açığa çıkar.

Bu anlamda, esasta burjuva bir tespit olan şu cümle yerindedir: “otuzundan önce liberal olan kalpsizdir, otuzundan sonra liberal olmayan akılsızdır.” (Eğitmenler filminden.) Kalple birleştirilenler akılla ayrıştırılır. Belli bir tür aklı devre dışı bırakıp kalple yürütülen savaşın bitmesi, o aklın daha berbat bir biçimini işleme koyar.

İkna ve Fetih

Hayatın bütünüyle politik olduğunu söyleyen anarşistler, böylece politikayı her yere ve zamana yayarak, gerçek maddî politikaya yer bırakmamakta, bu sayede de apolitik bir faaliyet yürütmektedirler. Faşistlerin politikayı zorla imha girişimleri, liberaller şahsında ikna yoluyla yapılmaktadır.

İkinci Dünya Savaşı sonrası görece muzaffer olan ama kısa sürede başarısızlığa sürüklenen Avrupalı KP’lerin ilk akıllarına gelen, insanları tek tek ya da kütle olarak sosyalizme ikna etmek olmuş, bu, ilk elden proletarya diktatörlüğünün programdan çıkarılması ile sonuçlanmış, zamanla bu partiler, eskinin sosyal demokrat yapılarına dönüşmüşlerdir.

Liberalizm, bir kez teslim olunmaya görsün, her şeyi ve herkesi politika dışına atma hususunda mahirdir. Faşizmin temel derdi ise, Hitler şahsında ifade edildiği biçimiyle, politikaya alan bırakmamak ve onu öldürmektir. Liberalizm, politikayı her yere yaymak, faşizm onu her yerde ezmek için vardır.

Politika ve Hayat

İlk elden şu tespit yapılabilir: hayat tümüyle politik değildir ama politik olan hayatîdir ve hayata aittir. Bu, bizi ideolojik ve teorik faaliyetimizi politikanın ne olduğuna, nasıl politik olunacağına ve politik alanın netleştirilmesine dönük çabaya hasır etmeye zorlar. Elbette o, bulutlar üzerindeki rahat ideoloji ve teorimiz bu zorlu gayrete bir süre direnecektir. Ama unutulmamalıdır ki sol, marksizm, sosyalizm ya da komünizm, (hangisi içinden konuşursak konuşalım), bunlarla ilgili teorinin ve ideolojinin kana ve tere bulaşması sayesinde bugüne gelmiştir.

Başlarken bahsi edilen örneğe devam edilecek olunursa, şu değerlendirme yapılabilir: bir komünist, arkadaşıyla gittiği gibi, bir yoldaşıyla sinemaya gidemez meselâ. Bu seyrin bile politik bir anlamı olabilmelidir. Politik olanla politik olmayan arasındaki farklar silindikçe bir evliliğin, bir dostluğun, bir flörtün bitmesi gibi yoldaşlık da aynı şekilde bitebilir bir olgu hâline gelir. Oysa yoldaşlık mücadeleyle tanımlı olmalı, kendisini ezelî, ebedî olan bu mücadelenin içinde bulmalıdır. Yoldaşlık, hayatın içinde tanımlanmalı ama ne hayat ne de yoldaşlık mistik bir değer hâline getirilmelidir. O, doğal, organik, canlı, dinamik, samimi, dürüst, gerçek ve bir o kadar devrimci olabilmelidir.

Arkadaşlık ilişkisi yoldaşlık ilişkisiyle aynı düzlemde duramaz. İkincisi, daima politik gerçeklikte, üstte durmalıdır. Arkadaş cemaatinden çıkılıp devrimci örgütsel bir harekete ait olunabilmelidir. Sonuçta arkadaş cemaatlerinin anti-politik veya apolitik, bu yönüyle muhafazakâr/faşist ve liberal/liberter/anarşist bir tipoloji ürettiği görülmelidir.

Yoldaşlık için proleter bir disiplinle, hiçbir şeyin öznellikle başlamadığı, başkalarına muhtaç olunduğu, kolektif faaliyetin her daim üstte tutulması gerektiği, teorik, ideolojik ve politik üretimin hiyerarşik, sistematik yapısına riayet edilmesi gerektiği görülmelidir. Tarihin ve toplumun kendi’mizle başlamadığı ve kendi’mizle bitmeyeceği, ancak yoldaşlıkla görülebilir. Tersten yoldaşlık, bu görüye ve zihniyete muhtaçtır.

Mao’nun dediği gibi, “arkadaşını eleştirmekten çekinen kişi liberaldir”. Bu liberalizmi belli bir hiyerarşi, disiplin ve sorumluluğa muhtaç olan yoldaşlık ilişkisine taşıdığımızda nelerle karşılaşılacağı herkesin malumudur. Yoldaşlık, politika yapmak, politik müdahaleler gerçekleştirmek, politik eylem içinde olmak ile değil, giderek kendi dar cemaat ilişkileri çerçevesinde, sosyo-kültürel ve ideolojik mastürbasyon zemini olarak biçimlenir. Örgütlülük, bu zeminin amacı değil, aracı olur.

Günün önemli bir bölümünü birlikte geçiren yoldaşlık ilişkisi çürümeye mahkûmdur. Tek tek tüm yoldaşların fiilî, maddî alanlarda açtığı yarıkları, güçleri, enerjiyi, birikimi belli bir alanda toparlama meselesi olan örgüt, sözkonusu çürüme ile dağılır. Bu örgütlülüğe tabi ve ait olması gereken yoldaşlık, gündelik yatay bir ilişkiye dönüşerek örgütlülüğün içini boşaltır. Bu açıdan mesele, herkesin kendi yoldaşlarını elindeki silâhın namlusuna, mermi niyetine sürebilmesidir.

Eski bir arkadaş artık yoldaş olmuşsa, bir sıçramanın, kopuşun, dönüşümün, en genel hâliyle, bir devrimin yaşanmış olması gereklidir. Devrim, esasta geriye dönüşsüzdür. Bir kere kopulmuşsa kopulmuştur, bunun eski hâline geri gelmesi mümkün değildir.

Devrimcinin kendisini hâlâ ve ısrarla koptuğu yerle tanımlıyor olması imkânsızdır. Bu anlamda yeni yoldaş olan kişiye dönük ahlâk ve hukuk, eski ahlâktan ve hukuktan kesinlikle farklı olmalıdır. Olmazsa, hâlihazırda uygulanan ahlâk ve hukuk içten içe çürüyecektir. Maddî diyalektik bunu emreder.

Feda

Politika, basit kişisel, kendince bir zevk, haz ya da öznel bir zaman tüketimi aracı olmaktan çıkmalı, kolektif, devrimci bir faaliyete dönüşmelidir. Bu amaçla, sözkonusu dönüşümün teorik zemini oluşturulmalıdır. O, basit kişisel merak ve keyif düzeyinden çıkartılmalı, belki de kişisel mânâda bizi hiç ilgilendirmeyen konuların içine girilmeli, bize uzak kişilerin eli tutulabilmelidir. Sonuçta Che’nin dediği mânâda, “yüzünü bile görmediğimiz insanlar için ölebilmek” bunu gerektirmektedir.

Teori de bu feragate, feda iradesine muhtaçtır. Oraya öznel, kişisel kimliği ile girmek mümkün değildir. Teori, bu kimlikleri daha eşikte eritmektedir. Sadece kişiye has, biricik olan öznel hayattan çıkılıp kolektif tarihsel ve toplumsal olana giriş yapılmaktadır. Bu girilen yerde politik olan, politika yapılacak alan, politikanın vuracağı zaman görülebilmektedir. Bu teori, saf, kendinden menkul teori değil, politik teoridir.

Politik olan, politikanın gerçeğine dönüştürülmüş bir teori içinde ele verir kendisini. Bu anlamda, zaten devrimden ya da politikadan kaçışın, onlara dönük küfrün içinde küflenen bir teorinin politik mücadeleye sunabileceği bir şey yoktur. Politik teori, “dar, sınırlı, görece, kısmî ve parçalı” bir teoridir.

Politika, kafanın içinde başlayıp gene orada biten bir sürece indirgenmemelidir. Gerçekte politika, bu tip kafaları parçalamalıdır. Rahat, huzurlu bir oda olarak biçimlenen bu tür kafaların ürettiği teorinin ne teorik faaliyete ne de politik mücadeleye katkısı olur.

Politikayı teorinin geçmişten gelen tortusundan kurtarmaya yeltenenler, kaş yapayım derken gözü de çıkartmakta, teorik işlemleri uyarınca politikleşmiş teoriyi de çöpe atmakta, esasta saf teoriyi politikadan kurtarmaktadırlar. Politikayı anın kaotik niteliğine fırlatıp attıktan sonra bu kaosu ortadan kaldırma gayreti içine girmektedirler. Yani, “kaos ne güzel, ne verimli, orada olmak lâzım” diyenler, bir süre sonra kaosu ezmek için çabalamaktadırlar. Kaosu sömürenler, onu ezmenin yolunu döşemekte, bu işlemin gerçek sahiplerinin sınıfsal-politik niteliğini unut(tur)maktadırlar.

“Allah” ve “Madde”

Gerçek maddenin politika derdi olmadığından, orayla tanımlı politikanın da politika olduğu şüphelidir. Allah’çılık gibi maddecilik de politikaya alan açmaz. Bu ikisi, esasta politika dışı ve karşıtı bir düşüncenin ürünüdür. Liberalizm için düz, pürüzsüz çarşaf kafasının içinde, faşizm içinse dışındadır.

Allah’çı, kendini Allah’ın yegâne muhatabı, maddeci ise kendisini yegâne madde zannediyordur. Bu bütünlüğün bozulmaması için ya politikaya uzak durulmalı ya da ona karşı savaşılmalıdır. Çünkü politika, parçalılığı, parçalanmayı, kesintililiği, faniliği, sınırlılığı ve yıkımı çağrıştırır. Bu çağrışımlar silsilesi içinde politika, Allah’çı ve maddeci için tehditkârdır.

Allah’çılar (Allah yerine, sınıf, parti, örgüt vs. konulabilir) zaman okunun kendi zaferini ve hâkimiyetini işaretlediğini düşünürler. Bu yönüyle zamansal akıştaki kesintide var olan politika, onlar için mülkiyete yönelik bir saldırıdır.

Mülkiyetine aldığı Allah (ve diğerleri) kendi öznelliği şahsında ezelî ve ebedî olmalı, politik bir müdahaleye maruz kalmamalıdır. Oysa “Allah” da politik bir müdahalenin adıdır. Bu yönüyle Allah’çılar, politika dışı ve karşıtı olurlarken, öncelikle yaslandıkları Allah’ın tarih ve toplum üstü yüce bir varlık olduğunu herkese kabul ettirmek zorundadırlar. Bu, onlar için politikanın kendisidir. Oysa politika, belli bir dönemde zâlimlerin Allah’ına karşı kendi ait olduğu Allah’ı çıkarmaktır.

Solun Allah’ları, bir dizi tarihsel önder, parti, sınıf ya da harekettir. Belli bir durum ve dönem dâhilinde politik olmuş bu unsurların tüm zamana ve mekâna yayılması, tarihte ve toplumda yaşadıkları kırılmaların, dönüşümlerin, sıçramaların görülmemesi ve onların her fiilî durum ve dönemin tek mutlak iktidarı ilân edilmeleri, solun apolitizmin ve antipolitizmin batağında boğulmasına sebep olmaktadır. Solun kimi kesimleri, başka güçlerin yardımıyla, bu bataklıkta nefes almayı sürdürmektedirler. Kürt hareketi, AB hareketi, kısmen milliyetçilik ve Müslüman hareket bu amaçla istismar edilen dinamiklerdir. (Örneğin Kürt kuyrukçuluğu, solun belli bir bölümünün tâbi olduğu apo’litizmin genel adıdır.)

Filler ve Çimen

Liberalizm teslimiyetçidir. Kitlelerin pratik içinde dünyaya teslim olma hâllerinin ideolojik karşılığıdır. Bir tür doğaya tabiyet fikri üzerinden biçimlenen “toplum sözleşmesi” ile aynı kökü paylaşır. Burada doğa, mekanik ve kusursuz bir güçtür. Burjuvaziyi güçlendiren devrimlerin sonrasında hep bir ağızdan edilmiş verili gerçeğe bağlılık yeminidir. Bu anlamda Türkiye solunun liberal yüzü Kürt hareketi, AB hareketi ve yurtseverlik ekseninde verili gerçeğe bağlanmıştır.

Filler tepişmekte, olan alttaki çimene olmaktadır. Bu üç liberalizm kendi arasında atışmakta, şefler yer kapma ve daha iyi liberalizm yapma kavgasına tutuşmakta, kadrolar, bu şeflerin acenteleri, taşıyıcıları olarak, apolitizmin içinde boğulmaktadırlar. Sonuçta geldikleri yeri, kendisini politik ve devrimci kılan gerilimleri silen bu acenteler, burjuvazinin istediği mânâda tam bireyler olmakta, politik piyasadan öğrendiklerini para ve meta piyasasında satmaya başlamaktadırlar. Eskiden örgütünün afişlerini hazırlayan üyeler reklâmcı, ideoloji pazarlayanlar pazarlamacı, ara örgütler inşa edenler şirket yöneticisi olmaktadırlar.

Bizim sorunumuz, sol içinde işleyen devrimci, sınıfsal mücadelede bu şeflere güvenmemiz, onların orta sınıf niteliklerine alışmamız ve giderek bu niteliği üstlenmemiz, sonuç olarak da sözkonusu mücadelede sürekli mağlup olmamızdır.

Bizim sorunumuz, belli güç ilişkileri içinde biçimlenen solun ideolojik, teorik ve politik haritasını kabul etmemiz, buraya koşulsuz dâhil olmak istememiz, bu istek üzerinden orta sınıfın silâhlarını olduğu gibi kullanmamız, devrimin içimizdeki sesini sürekli boğmamızdır.

Bizim sorunumuz, teori ve pratiği kendi şahsında birleştirdiğini söyleyen yalancı şeflerin peşine düşme kolaycılığına kapılmamızdır. Bunu çözmek için basitten karmaşığa doğru ilerlemek, evde, odada, kendi başımıza okuduğumuz kitaplardan çıkıp herkesle birlikte yaptığımız bir teorik çalışmaya koşulsuz girmek, bu kolektif teorik faaliyeti politikleştirmek gerekmektedir. Böylesi bir çaba, devrimcileri teorik odaklardan, bürolardan, bilgiçlerden, masa başından, teorinin gizemli olduğu yalanından, onun sadece bazı özel şahıslara açık olduğu yanılsamasından, teoriye yukarıdan ya da aşağıdan bakmaktan kurtaracaktır.

Genel anlamıyla sol, sınıflar mücadelesinin iç etkileri sonucu kendince sürece yayılmış bir devrim yaşamaktadır. Bu devrimin koşullamasıyla solun eski ezberleri, alışkanlıkları, teorik dogmaları, indirgemeleri, kendi özel sınırları ve öznelci sapmaları teoride ve pratikte farklı saiklerle irdelenmektedir. Sol içi her kopuş, bir biçimde bu devrime koşulsuz dâhil olma iradesini de içinde barındırır. Dolayısıyla, herkes herkesin bildiğine muhtaçtır ve bu da tüm devrimcilerin, sosyalistlerin ve komünistlerin birbirlerinden öğrenebilmelerini emreder.

Komünist, kendisine ya da kendi mülkiyetinde olduğunu düşündüğü örgütüne, adam örgütlemez. Komünist, kendisini de dâhil ederek, politik-devrimci mücadeleyi örgütler. Örgütçülük ise kendisinin de örgütlenebileceğini unutmaktır. Bu nedenle “harmanlanma” ve “birlik” gibi başlıklar üzerinden yürütülen tartışmalar boştur.

Öncelikli olarak yukarıda dillendirilen sol içi devrim süreci örgütlenmelidir. Bu sürece kendimizi örgütlemek ve o süreci örgütlemek, kitlelerin durumsal ve dönemsel örgütlenme momentlerinin koşulsuz içinde olmamızı sağlayacaktır. Bu devrim süreci, her türlü konspirasyonu, öznelciliği, benmerkezciliği, örgütçülüğü, kafa-kol edebiyatını, özel dünyaya kapanmayı, rekabetçiliği, mülkiyetçiliği, her şeyin başı ve sonunun kendisi tarafından tayin edildiğini söyleyen yalancıları, özcesi, tüm orta sınıf solculuğuna ait pratikleri ezerek ilerlemektedir.

Kapanmak, durmak, dinlenmek, uzak durmak, seyretmek, kaçmak, ters yöne doğru koşmak, kafa göz patlatmak, yağmurdan kaçıp doluya tutulmak, Midyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak, üç koyup bir almaya niyetlenmek, nemalanacak yerler belirlemek, sırtı pek tutmak, ne yârdan ne serden vazgeçmek, artık geçersizdir.

Eren Balkır
2 Kasım 2008