Thomas Münzer

15-16. yüzyıllarda Almanya, en zengin ülkelerden biriydi. Daha 13.yüzyılda Nürmberg, Augsborg ve Ulm tacirleri Hanse teşkilâtında toplanmışlardı. Bunlar, Kuzey Denizi’nin bütün ticaretine hâkim durumdaydılar.

Ferdinand’ın torunu Charles I. evlenmeler ve politik anlaşmalar dolayısıyla hem İspanya Kralı, hem de Charles-Quint adı altında, Almanya İmparatoru olmuştu. Böylece 1516-1556 yılları arasında İspanya ile Almanya arasında sıkı bir bağ kurulmuş oldu. Charles Quint, Hanse teşkilâtındaki Tefeci-Bezirgânların mali kontrolü altındaydı. Büyük toprak sahipleri, Tefeci-Bezirgânlar ve din adamları baskısı gittikçe artmıştı. Köylüler, küçük zanaatkârlar, yoksullaşmış asiller, işini kaybetmiş askerler hayat pahalılığı ve ağır vergiler yüzünden tedirgin bir durumdaydılar. Köylüler: tohumun “büyük aşar”ı, hayvanların “küçük aşar”ı ve “üçüncü demet” etin aşarı gibi vergiler altında inliyorlardı.

Bu durum karşısında mal ve mülkün ortaklaşa olmasını isteyenler çıktı. Almanya’da ve diğer Avrupa ülkelerinde; 1525 yıllarında ve bu fikirler etrafında doğan, gelişen harekete Anabaptist hareket denildi.

Alman Anabaptist hareketinin lideri Thomas Münzer; daima zenginlerin, senyörlerin ve ılımlı reformcuları karşısına çıkarak, ezilen yığınların yanında yer almıştır. Stolberg’de doğmuş, Leipzig’de ve Frankfurt’da teoloji okumuştu. Luther’in reformcu, teslimiyetçi tutumundan ve Frack’ın mistik, pasif davranışlarından sıyrılan Thomas Münzer, ateşli bir aksiyon adamıydı. Almanya’nın güney batısında “İncilin Düşmanları” adı altında bir teşkilât kurmuştu. İşçi ve Köylü yığınlarına: “yakında dünya değişecek ve iktidar halka geçecektir.” diye haykırıyordu.

1525 yılının Mart ayında ayaklanma başladı. Ayaklananlar; kilisenin demokratik olarak yönetilmesi, İncil’e dayanmayan bütün vergilerin kaldırılması, toprak köleliğinin lağvedilmesi, haksız yere alınan toprakların geri verilmesi, sular ve ormanlara köy toplulukların hizmetinde olması, tarafsız mahkemeler kurulması gibi isteklerini 12 maddede açıkladılar.

Başlangıçta büyük başarı elde edildi. Fakat asiller, köylüleri, müzakerelerle oyalayıp asker topladılar. Köylüler; teşkilâtsız olmaları, birlikte ve tek bir yönetimden idare edilmemeleri yüzünden 130.000 ölü vererek yenildiler. Hâkim sınıflar, Anabaptist hareketini tamamen durdurmak için her türlü çareye başvurdu. Liderler idam edildi. İkinci bir ayaklanmayı da bastıran zenginler, Anabaptist hareketini tamamen ortadan kaldırdılar.

Hikmet Kıvılcımlı
5 Ocak 1971