Beluci İsyanı

Birleşik Beluci Ordusu, Cuma akşamı Mastung’da yirmiden fazla Peştun’un öldürülmesinin üzerinden 24 saati aşkın bir süre sonra saldırının sorumluluğunu üstlendi. BBO, bölgede faal olan birkaç ayrılıkçı gruptan biri.

Belucistan, 1947’den beri devam eden beşinci ve en uzun süreli isyana tanıklık ediyor. 2005’te Sui’de bir kadın doktora bir subayın tecavüz etmesi ile tetiklenen isyan, Ağustos 2006’da ordunun gerçekleştirdiği operasyonda Nevab Ekber Han Bugti’nin ölümüyle daha da derinleşti. Bu son isyan, öncekilerden kimi yönleriyle ayrışıyor. İlk olarak bu isyanın faal olduğu alan daha geniş ve önceki isyanlardan etkilenmemiş olan Güney Belucistan’daki Belucilerin çoğunluğu teşkil ettikleri yerleri kapsıyor. İkinci olarak bu isyan, genç ve eğitimli Belucilerin desteğini görüyor. Bu da isyanın okuryazar oranının diğer bölgelere kıyasla daha yüksek olduğu Turbat gibi kentlerde neden daha fazla yoğun olduğunu izah ediyor.

Aşağıda sahip olduğu kapasiteye göre isyana dâhil olan veya onunla bağ kuran önemli birkaç grup sıralanıyor. Devlet hepsini yasaklamış durumda.

Beluci Kurtuluş Cephesi: Başında Dr. Allah Nazar var. Cephe, 11 Nisan’da 20 işçinin öldürüldüğü eylemin sorumluluğunu üstlendi. Diğer ayrılıkçı liderlerin aksine Cephe’nin lideri feodal bir geçmişe sahip değil; Awaran bölgesindeki Maşkay’da yaşayan orta sınıf bir aileye mensup. Ayrıca Belucistan’da sahada fiilen savaşan tek lider. Bu özelliği gençler arasında ona epey popülerlik kazandırıyor.

BKC’nin faaliyet yürüttüğü alan, Güney Belucistan’daki Awaran, Panjgur, Washuk, Turbat ve Gwadar kentlerini kapsıyor. Yaygın kanaatin aksine kabile şeflerinin toprakları ellerinde bulundurduğu serdarî sistemi bu bölgede mevcut değil. Ancak 2013 sonunda Awaran’da meydana gelen depremin ardından ordu isyancı saldırıları riskine bağlı olarak “kimsenin sokulmadığı” alanların belirli bir kısmına girmiş bulunuyor. BKC kadroları arasında çok sayıda Zikrî mevcut. Zikrîler, Makran kuşağında yoğunlaşmış bir tarikat.

Belucistan Kurtuluş Ordusu: Ordunun lideri, çatışmalara tanık olunan Pakistan-Afganistan sınırında 2007’de ölene dek Balah Marri’ydi. Marri, Beluci milliyetçisi merhum Hayir Bux Marri’nin oğlu. Sonrasında ordunun başına Londra’da sürgün hayatı yaşayan kardeşi Hyrbyair Marri geçti. Londra’ya gittiğinde Pakistan’da hayatının tehlikede olduğunu söyleyen lider, Birleşik Krallık’tan politik sığınma hakkı almıştı.

15 Haziran 2013’te Ziyaret Yerleşimi’ne yapılan saldırının sorumluluğunu Kurtuluş Ordusu üstlendi. Bu saldırının ardından aynı yılın Eylül ayında 13 Beluci olmayan işçi öldürüldü. BKO, esas olarak Huzdar ve Bolan kentlerinde faal. Ama gene de diğer isyancı gruplar gibi bu örgütün de faaliyet alanının sınırları net değil.

Beluci Cumhuriyet Ordusu: 2006’da Ekber Bugti öldükten sonra başında bulunduğu Cumhuri Vatan Partisi üçe bölündü. Bunlardan biri de Beluci Cumhuriyet Partisi’ydi. Partinin başında İbrahimdağ Bugti bulunuyordu. 6 Mart 2009 tarihli Wikileaks belgesine göre, “Beluci Cumhuriyet Ordusu’nun Cumhuriyet Partisi’nin askerî kanadı olduğuna dair dedikodular mevcuttu. Örgütü Kabil’de mülteci hayatı yaşayan İbrahimdağ Bugti yönetiyordu.” Genç Bugti, bir askerî operasyondan kurtulmuştu. O operasyonda dedesini kaybetti. Bir süre Afganistan’da kaldıktan sonra Cenevre’ye gidip burada politik iltica başvurusu yaptı.

Beluci Cumhuriyet Partisi’nin gerçekleştirdiği saldırılardan biri 24 Ocak 2005’te yaşandı. O gün Nasırabad kentindeki iki elektrik iletim hattına bomba yerleştirildi. Saldırı sonucu ülkenin büyük bir kısmı karanlıkta kaldı.

Birleşik Beluci Ordusu: BBO, Hayir Buc Marri’nin en küçük oğlu Mehran Marri ile Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun başındaki abisi Hyrbyair arasındaki ayrışmanın bir ürünü. Web sitesine göre BKO liderliği, Mehran’ı ve birkaç yoldaşını BKO kasasından üç milyon dolar ve 800 milyon rupi değerindeki silâhı çalmakla suçladı. Birleşik Beluci Ordusu bu silâh ve parayla kuruldu.

Cuma günü Birleşik Beluci Ordusu tarafından gerçekleştirilen katliamı hem Beluci Cumhuriyet Ordusu hem de Beluci Kurtuluş Ordusu kınadı. Kurtuluş Ordusu ayrıca Twitter’da şu mesajı kaleme aldı: “Bu tür olayların arkasında Beluci millî mücadelesini yok etmek isteyen unsurlar var.” Bugüne dek Birleşik Beluci Ordusu’nun gerçekleştirdiği, en fazla ölümle sonuçlanan saldırı, Revalpindi treninin Sibi istasyonunda bombalanmasıydı. Bu saldırıda en az 17 kişi ölmüştü.

Leşker-i Belucistan: Başında Ahtar Mengal’in kardeşi Cavid Mengal bulunuyor. Örgüt, 2012’de Lahor ve Karaçi’deki iki bombalı saldırının sorumluluğunu üstlendi. Muhtemelen diğer ayrılıkçı gruplardan farklı olduğunu göstermek için Urduca yayınlanan bir gazeteye bir bildiri gönderildi. Bildiride Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun savaş alanına kıyasla sosyal medyada daha fazla aktif olduğu yazılıydı.

Beluci Öğrenciler Örgütü-Azad: Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun hâlihazırda başında bulunan Dr. Allah Nazar üniversitede iken Beluci Öğrenciler Örgütü’ne girdi. 2002’de ayrılarak BÖÖ-Azad’ı kurdu. Bu örgüt de bağımsız Belucistan için silâhlı mücadele verilmesi gerektiğini savunuyordu. Afganistan’ın Gölgesinde isimli çalışmanın yazarı Selig S. Harrison’ın ifadesiyle, “Belucistan gibi kabilelere dayanan bir toplumda öğrenciler bilhassa önemli bir politik rol oynamakta, mücadelede her daim belirli bir yere sahip olan orta sınıfın yokluğunda boşluğun doldurulmasına katkı sunmaktadırlar.”

Eğitimli gençler arasında da destek gören beşinci isyanın ardından BÖÖ-Azad, devletin bölgede uyguladığı öldür-at taktiğinin hedefi olmuştur. 18 Mart 2014’te Belucistan Öğrenciler Örgütü-Azad’ın başkanı Zahid Belucî’nin güvenlik güçlerince Quetta’dan kaçırıldığı iddia edilmektedir. Örgütün başına Kerime Belucî geçmiştir.

Nezihe Seyyid Ali
1 Haziran 2015
Kaynak