Fransız Emperyalizmi ve Haiti

12 Mayıs tarihinde Haiti halkı, Fransız Cumhurbaşkanı François Hollande’ı “Yaşasın Dessalines! Kahrolsun Hollande!” sloganları ile karşıladı. Jean-Jacques Dessalines, Fransız köle sahiplerine karşı muzaffer olan Haiti Devrimi’ne uzanan nihai mücadeleye önderlik eden ve 1 Ocak 1804’te Haiti’nin bağımsızlığını ilân eden radikal Haitili generaldir.

Başında Cumhurbaşkanı Michel Martelly ve Başbakan Evans Paul’un bulunduğu mevcut hükümet, başkent Port-au-Prince’teki havalimanında Hollande ile bir araya geldi.

300 kişilik bir heyetle Haiti’ye gelmezden önce Hollande, eskiden Fransızların elinde bulunan Karayip sömürgeleri, Martinik ve Guadeloupe’u da ziyaret etti. Fransız şirketleri için iş fırsatları peşinde koşmak için kısa bir süre Küba’ya gitti. Burada Başkan Raúl Castro ve eski başkan Fidel Castro’yu ziyaret etti.

10 Mayıs’ta Guadeloupe’ta yaptığı konuşmada Hollande, silâhın gücüyle köleliğe son veren ilk ulusun bir temsilcisi olarak Martelly’yi selamladı. 1825’te Fransa’nın Haiti’ye dayattığı ve ülkenin “yitirilen” malların tazminatı olarak 150 milyon altın frankı ödemeye mecbur eden anlaşmayı kınadı. Bu noktada 1804 öncesi sömürgeci ülke eliyle zorbalıkla köleleştirilmiş Haiti halkına atıfta bulundu.

Bu parayı “bağımsızlık fidyesi” olarak adlandıran Hollande, aldığı alkış karşısında “Haiti’ye geldiğimde ülkeye olan borcumuzu ödeyeceğim” dedi. (Haïti Liberté, 13-19 Mayıs)

Bu meblağ hiç de az değil. 2003’te eski Haiti Cumhurbaşkanı Jean-Bertrand Aristide’in hükümeti Fransa’dan bu meblağı faiziyle geri ödemesini istedi. Bu da toplam 21,6 milyar dolar tutuyor. Elbette emperyalist Fransız hükümeti bu isteği geri çevirdi. Bugün söz konusu meblağ faiziyle birlikte yaklaşık 26,7 milyar dolar.

Ancak daha Haiti’ye gelmeden Hollande sözünden döndü. Sadece ülkesinin kölelikle ilgili “ahlakî” borcu olduğunu, Haiti halkından “fidye” alındığını kabul etti. 11 Mayıs’ta David McFadden’ın yazdığı üzere, “Fransız devlet yetkilileri, Hollande’ın finansal değil, ‘ahlakî bir borç’tan bahsettiği üzerinde durdular.” (Associated Press)

İlerici bir Haitili yazar olan Norluck Dorange da bu noktada bir insanın “ahlakî bir borcu” nasıl ödeyeceği sorusunu sordu.

Başkentin Champ de Mars Meydanı’ndaki resmi konuşmalar için kurulan kürsünün önünde binlerce öfkeli gösterici toplandı. Bu insanlar, Hollande’ın gerçek borcu “ahlakî bir borca” çevirmesine çok kızmışlardı. Bedelini halkının kanı ve teriyle ödeyen Haiti, finansal yükümlülüğünü ancak 1947’de tam manasıyla yerine getirebildi.

Göstericilerin öfkeli olmasının bir diğer nedeni de Martelly ve Hollande’ın Nisan 1803’te bir Fransız hapishanesinde ölen Haitili lider Toussaint Louverture’ün anıtına çelenk koyması ama Fransızları yenip Haiti’nin bağımsızlığını ilân etmiş olan Dessalines’in anıtını atlamış olmasıydı.

Bazı üniversite öğrencileri, köleleştirilmiş Haitilerin Fransız sömürge idaresi altında yaşadıkları dönemde olduğu gibi giyinip birbirlerini zincirlediler. Bir kişi tıpkı Dessalines gibi giyinmiş, aynı o büyük lider gibi at binmişti.

Kalabalık, “yaşasın tazminat! Yaşasın istirdat! Kahrolsun işgal!” diye bağırdı. Halk, 2004’ten beri Haiti’nin Birleşmiş Milletler Minustah askerî gücü eliyle işgal altında oluşuna da itiraz etti.

Çekilen videoların da gösterdiği üzere, göstericiler militan kişilerdi, polis tomalar ve göz yaşartıcı gazla saldırana dek asla geri çekilmediler. Polis, göstericileri Hollande gelmeden evvel kürsüden uzaklaştırdı.

Martelly’nin umudu, yaklaşan seçimler için mevcut sicilini temize çıkartmaktı ama umutları halkın direnişi ile suya düştü.

G. Dunkel
21 Mayıs 2015
Kaynak