Bakû Kurultayı’na Çağrı

Kurultay toplama kararı, Komintern’in ikinci kongresine iştirak eden bazı delegelerle birlikte, yürütme komitesinin Haziran 1920’de gerçekleştirdiği toplantıda alındı. “İran, Ermenistan ve Türkiye’nin Köleleştirilmiş Halk Kitlelerine” başlığını taşıyan bir çağrı metni kaleme alındı ve bu halkların temsilcileri, 15 Ağustos’ta Bakû’de düzenlenecek kurultaya çağrıldı.

* * *

 

İran, Ermenistan ve Türkiye’nin Köleleştirilmiş Halk Kitlelerine:

15 Ağustos 1920’de[1] Komünist Enternasyonal Yürütme Komitesi Bakû’de İranlı, Ermeni, Türk işçi ve köylülerin kurultayını toplayacaktır.

Komünist Enternasyonal nedir? Komünist Enternasyonal, Dünya Savaşı’nın sebep olduğu kasırga ile uyanan, açlığa saplanmış ve artık zenginler için değil, sadece kendileri için çalışmak, bir dahaki sefere kendileri gibi acı çeken yoksul kardeşlerine değil, sömürücülere karşı silâhlanarak başkaldırmak amacıyla Rusya, Polonya, Almanya, Fransa, Britanya ve Amerika’daki devrimci emekçi kitlelerin oluşturduğu bir örgüttür. Bu emekçi kitleleri, zaferi temin edecek yegâne unsurun birlik ve örgütlenme olduğunu anlamış ve geçen yıl kendileri için bir mecburiyet olan örgütü, Üçüncü Enternasyonal’i kurmuşlardır. Kapitalist hükümetlerin uyguladığı bütün baskılara rağmen Enternasyonal, on sekiz ay içinde Dünya genelinde hürriyet için mücadele eden devrimci işçi ve köylülerin ruhu hâline gelmiştir.

Böylesi bir zamanda Komünist Enternasyonal, İranlı, Ermeni, Türk işçi ve köylülerin kurultayını neden topluyor? Elinde onlara sunacak neyi var? Onlardan ne istiyor? Avrupa ve Amerika’da sermayeye karşı mücadele eden işçi ve köylüler yüzlerini size dönüyorlar, çünkü onlar da sizin gibi Dünya kapitalizminin boyunduruğu altında acı çekiyor, onlar da Dünya’daki sömürücülere karşı savaşmak durumundalar: eğer Avrupa ve Amerika’daki işçi ve köylülerle birleşirseniz Dünya kapitalizminin çöküşü hızlanacak, Dünya genelinde işçi ve köylülerin kurtuluşu gerçekleşecektir.

İranlı köylü ve işçiler! Tahran’daki Kaçar hükümeti ve onun taşradaki alt bağlantıları olan hanlar yüzyıllardır sizi soymuş ve sömürmüşlerdir. Şeriata[2] göre ortak mülkiyete ait olan toprağa Tahran hükümetinin uşakları tarafından el konulmuştur. Onlar bu toprağı istedikleri gibi kullanmış, size uygun gördükleri vergileri sürekli olarak dayatmışlardır. Ülkeyi iliğine kadar sömürüp sefalet içine düşürerek harap ettikten sonra, geçen yıl İran’ı size eskisinden daha fazla zulmedecek Britanyalı kapitalistlere 2 milyon Sterlin’e satmışlardır.[3] Ordunun hanlar ve Tahran hükümeti için vergi ve haraç toplayabilmesi amacıyla Güney İran’daki zengin petrol yatakları Britanya’ya peşkeş çekilmiş, bunun yanında, ülkenin yağmalanmasıyla ilgili olarak onunla işbirliğine gidilmiştir.

Mezopotamyalı [Irak] köylüler! İngilizler ülkenizin bağımsız olduğunu ilân ettiler fakat 80.000 İngiliz askeri sizin toprağınıza ayak basıyor, mallarınızı çalıyor, sizi katlediyor ve kadınlarınıza tecavüz ediyor.

Anadolu köylüleri! Britanya, İtalya ve Fransa hükümetleri İstanbul’u namlularının ağzında tutuyorlar: sultanı mahkûm ederek onu altı yıldır süren savaş yüzünden zaten yoksul düşmüş olan Türk halkını daha da rahat soyabilmek için Türkiye maliyesinin yabancı bankerlere peşkeş çekilmesini ve Türkiye topraklarının bütünüyle parçalanmasını kabul etmeye zorladılar. Heraclea [Ereğli] kömür madenlerini ve limanlarınızı işgal ettiler, topraklarınızı ayakları altında çiğneyerek barışçıl Türk köylüsüne yabancı olan yasaları dayattılar ve sizi seçtikleri her türlü yükü taşıyacak birer yük hayvanına dönüştürmek istiyorlar. Beylerinizden ve efendilerinizden bazıları sizi yabancı kapitalistlere satarken bazıları da sizi yabancı işgalcilere karşı mücadele etmeye çağırdılar ama bunlar da iktidarı sizin almanıza izin vermediler ve kendiniz için ekip biçebileceğiniz toprakları sultanın muhtelif parazitlerine hediye ederek sizin kullanmanıza fırsat vermediler. Eğer yarın da yabancı kapitalistler sizi ezen zorbalarla daha ılımlı barış şartları üzerinde anlaşırlarsa, tıpkı düşman askerlerinin işgali altındaki bölgelerde toprak sahipleri ve eski hükümet memurlarınızın yaptığı gibi, şimdiki liderleriniz de bundan istifade ederek size yeni zincirler vuracaklardır.

Ermenistan işçi ve köylüleri! Yıllar boyunca uzun uzadıya Ermenilerin Kürtlerin sebep olduğu kıyımlara kurban gittiğini söyleyen yabancı sermayeye mahkûm olan sizler, sultana karşı mücadele etmeye teşvik edildiniz ve ardından bu mücadelenin sonucunda yeni avantajlara kavuştunuz. Savaş boyunca yabancı kapitalistler size sadece bağımsızlık vaat etmediler, ayrıca Türk köylülerine ait topraklar üzerinde hak iddia etmeleri için öğretmenlerinizi, rahiplerinizi ve tüccarlarınızı kışkırttılar, bu sayede Türk ve Ermeni halkları arasında bir türlü sona ermeyen savaşın tüm şiddetiyle sürmesini sağlayarak bitimsiz bir kâr elde etme imkânı buldular. Bu amaçla yabancı kapitalistler Türkiye’yi Ermeni isyanı Ermenileri de Kürt soykırımları ile korkutarak aranızda süren anlaşmazlığın devamlılığından kazanç sağladılar.

Suriye ve Arabistan köylüleri! İngilizler ve Fransızlar size bağımsızlık sözü verdiler ama bugün onların orduları ülkelerinizi işgal ederek size kendi yasalarını dayatıyorlar; oysa siz Türk sultanı ve onun hükümetinden kurtulduktan sonra şimdi, sultandan farkı sadece sizi ondan daha kibarca baskı altında tutan ve ülkenizi daha şiddetli biçimde yağmalayan Paris ve Londra hükümetlerinin kölesi oldunuz.

Sizler tüm bunları çok iyi anlıyorsunuz. İranlı köylüler ve işçiler hain Tahran hükümetine karşı ayaklandılar. Mezopotamya köylüleri İngiliz işgal güçlerine karşı is-yan ettiler; bugün İngiliz basını, İngiliz ordusunun Bağdat yakınlarında asilerle mücadele ederken verdiği kayıpları yazıyor.

Anadolu köylüleri! Yabancı işgalcilere karşı mücadele etmeniz için Kemâl Paşa’nın bayrağı altında hızla toplanmaya çağrılıyorsunuz ama aynı zamanda biz biliyoruz ki, paşaların İtilaf Devletleri’ne mensup vahşi hayvanlarla barış yaptığı bir süreçte mücadeleyi ileri sıçratacak kendi halk partinizi, köylü partinizi kurmaya çalışıyorsunuz.

Suriye’de barışı tesis etmek mümkün olamadı ve İtilaf Devletleri, verdikleri tüm vaatlere rağmen Ermenistan köylüleri olarak sizlerin açlıktan ölmesine göz yumdular ve bu sayede sizi daha etkin biçimde kontrol etmeyi başardılar. Sizler, İtilaf Devletleri’ndeki kapitalistlerden gelecek kurtuluş umudunun kesin olarak anlamsız olduğunu her zamankinden daha fazla kavramış bulunuyorsunuz. Taşnak Partisi’nin[4] burjuva hükümeti, yani İtilaf Devletleri’nin uşağı, barış anlaşması ve yardım için Rusya’daki işçi-köylü hükümetine ricada bulunmak zorunda kaldı.

Şimdi sizin kendi ihtiyaçlarınızı gidermeye başladığınızı görüyor, Avrupa proletaryasının temsilcileri olarak sahip olduğumuz kapasite ve mücadele içinde edindiğimiz büyük tecrübe ışığında kurtuluşunuzu gerçekleştirmenize katkı sunmak amacıyla size sesleniyoruz. Söylediğimiz şu: sahip oldukları araçlarla Avrupalı ve Amerikalı kapitalistlerin sizi ezebilecekleri dönem bir daha geri dönmemek üzere sona ermiştir. Avrupa ve Amerika’daki işçiler kapitalistlere karşı elde silâh ayaklanıp kanlı bir savaş vermektedirler.

Henüz bizler Dünya kapitalizmini mağlup edememiş olsak da, artık kapitalistler kendi halklarının kanını dilediğince içemeyeceklerdir. Rus Devrimi iki buçuk yıldır tüm Dünya’ya karşı mücadele etmektedir. Fransız, İngiliz ve Amerikalı kapitalistler, silâhlı güç ve kıtlık dâhil her türlü araçla, boyunlarına ilmeği geçirip köleleştirmek için Rus işçi ve köylülerine karşı muzaffer olmaya çalıştılar ancak başarılı olamadılar. Rus işçi ve köylüleri büyük bir azimle kendi hükümetlerini korudular ve kendilerine ait bir ordu kurarak İtilaf Devletleri’ne mensup kapitalistlerin desteklediği gerici güçleri mahvettiler.

Yakın Doğu’nun işçi ve köylüleri! Eğer siz de örgütlenirseniz, kendi işçi-köylü hükümetinizi kurduktan sonra silâhlanıp Rus işçi ve köylü ordusu ile birleşirseniz İngiliz, Fransız ve Amerikalı kapitalistleri yenerek tüm zalimlerden kurtulur, hürriyetinize kavuşursunuz ve bu sayede hür bir emekçi halk cumhuriyeti kurabilir, ülkenizin zenginliklerini kendinize ve sizinle ürünlerini mübadele etmekten mutluluk duyacak, yardımınıza zevkle koşacak tüm diğer insanlara ait çıkarlara uygun olarak kullanabilirsiniz. İşte tüm bunları sizlerle kurultayda konuşmak istiyoruz.

İngiliz, Fransız, Amerikalı, Alman ve İtalyan işçilerin temsilcisi olarak Komünist Enternasyonal Yürütme Komitesi, ortak düşmana karşı birlikte verilecek mücadele için sizin mücadelenizle Avrupa proletaryasının ortaya koyduğu çabaların nasıl birleştirileceği meselesini sizlerle tartışmak için Bakû’ye geliyor.

Sizler de 1 Eylül’de mümkün olduğunca kalabalık biçimde Bakû’ye ulaşma konusunda elinizden gelen gayreti esirgemeyiniz. Eskiden kutsal mekânlara ulaşmak için çölleri aştınız, bugün de dağları ve nehirleri aşın, ormanlardan ve çöllerden geçin, kardeşliğe dayalı bir ittifak içinde biraraya gelerek eşitlik, hürriyet ve kardeşlik temelinde bir hayat yaşamak amacıyla kölelik zincirlerinden nasıl kurtulacağınızı tartışacağınız diğer insanlarla buluşun.

Öncelikli olarak Yakın Doğu’nun işçi ve köylülerini çağırıyoruz ancak Sovyet Rusya ile hür ilişkiler geliştiren Müslüman halkın temsilcileri kadar daha uzaklarda yaşayan Hindistan gibi diğer halk kitlelerinin temsilcilerini de aramızda görmek istiyoruz. 2 Eylül’de Türk, Ermeni, İranlı işçi ve köylü, Yakın Doğu’nun kurtuluşu için barışçıl amaçlar doğrultusunda biraraya gelmelidir.

Kurultay, Amerika, Avrupa ve kendi ülkenizdeki düşmanlarınıza, sizin kölelik çağınızın geride kaldığını, ayaklandığınızı ve bu savaşta muzaffer olacağınızı haykırsın.

Bu kurultay, bütün Dünya işçilerine, sizin kendi haklarınızı savunduğunuzu, şu ânda her türlü adaletsizliğe ve yağmacılığa karşı çarpışan büyük devrim ordusuna sizin de katıldığınızı ilân etsin.

Kurultayınız, Dünya’daki milyonlarca köleleştirilmiş insana dirayet ve iman versin. Onlara sahip oldukları güç konusunda güven aşılasın. Nihaî zaferi ve kurtuluş gününü yakınlaştırsın.

Komünist Enternasyonal Yürütme Komitesi
Başkan: G. Zinovyev
Sekreter: K. Radek
Britanya Sosyalist Partisi adına: W. McLaine, Tom Quelch
İngiliz Sendika Temsilcileri Komitesi adına: J. Tanner, J. T. Murphy
Komünist Enternasyonal Kongresi’ne gönderilen Fransız delegasyonu adına: A. Rosmer, Deslinieres, J. Sadoul
Komünist Enternasyonal Kongresi’ne gönderilen İtalyan delegasyonu adına: Bombacci, A. Graziadei
ABD Komünist Partisi adına: L. Fraina, A. Stoklitski
ABD Komünist Emek Partisi adına: A. Bilan
İspanya Emek Federasyonu adına: Angel Pestaña
Rus Komünist Partisi Merkez Komitesi adına: N. Buharin, V. Vorovski, A. Balabanova, G. Klinger
Tüm Rusya Sendikaları Merkez Komitesi adına: S.A. Lozovski
Polonya Komünist Partisi adına: J. Marçiewski (Karski)
Bulgaristan Komünist Partisi ve Balkan Komünist Federasyonu adına: N. Şablin
Avusturya Komünist Partisi adına: Reisler
Macaristan Komünist Partisi adına: Rákosi, Rudnyánszki
Hollanda Komünist Partisi adına: D. Wijnkoop

20 Temmuz 1920
Kommunisticheskiy Internatsional
(Komünist Enternasyonal)
Sayı: 12 (Temmuz 1920).

Dipnotlar:
[1] Kurultayın açılış tarihi ilk özgün planda 15 Ağustos’tur, ancak sonradan Eylül başına ertelenmiştir. Her iki tarihe de çağrı metninde yer verilmiştir.

[2] Şeriatla ilgili atıf, Komünist Enternasyonal dergisinin Almanca baskısında mevcuttur ancak Rusça baskısında yer almaz.

[3] 1919’daki İngiliz-İran Anlaşması uyarınca Londra, İran Hükümeti’ne 2 milyon Sterlin borç para verir. Karşılığında İngiliz Hükümeti, İran’da, silâh temini, askerî eğitmenler ve idarî danışmanlarla ilgili olarak oldukça kapsamlı imtiyazlara sahip olur. Güçlü bir halk muhalefeti nedeniyle anlaşma İran hükümetince onaylanamaz ve 1921 başlarında İran tarafından feshedilir.

[4] Taşnaksutyun: (Taşnaklar) Ermenistan’daki milliyetçi küçük burjuva partisi; 1918-20 arasında Ermenistan’daki Sovyet karşıtı hükümeti idare etti.