İsrail-Türkiye İlişkileri

Üst düzey Türk ve İsrailli yetkililer arasında Çarşamba günü İsviçre’de yapılan gizli toplantı ardından, yıllardır süren kopukluk sonrası Türkiye-İsrail ilişkileri önemli bir ilerlemenin eşiğinde.

Başbakanlık Ofisi’nden bir yetkiliye göre, Zürih’teki görüşmelere Ulusal Güvenlik Konseyi başkanı (ve Mossad’ın yeni başkanı) Yossi Cohen, eski Dışişleri Bakanlığı direktörü (Başbakan Benjamin Netanyahu’nun İsrail-Türkiye ilişkileri konusunda atadığı isim) Joseph Ciechanover ve Türk Dışişleri Bakanlığı genel direktörü Feridun Sinirlioğlu katıldı.

Görüşmeler esnasında varılan anlaşmalarda amaç, birkaç gün içerisinde imzalanacak, bağları tekrar kurmayı öngören bir anlaşmanın zeminini teşkil etmek.

Anlaşmaya Tayyip Erdoğan’ın ikili ilişkilerin yeniden kurulabileceğine dair ifadesinden sonra ulaşıldı.

Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili, Hürriyet gazetesine yaptığı açıklamada İsviçre görüşmelerinin detaylarını verdi ve İsrail’le ilişkilerin kısa süre içerisinde yumuşayacağını söyledi.

Kudüs ile Ankara arasındaki ilişkiler Mavi Marmara isimli geminin yolu İsrail donanmasınca kesildiği günden beri kopuk. Gemi, Mayıs 2010’da Hamas’ın yönettiği Gazze üzerinde İsrail’in tesis ettiği güvenlik ablukasını çiğnemeye çalışmıştı. İsrail saldırısı sonucu dokuz Türk aktivist öldürüldü, onlarca kişi yaralandı. Gemiye çıkan askerlere sopalarla saldırılmıştı.

İki ülke arasındaki gerilim, Erdoğan’ın elçisini çekmesi sonrası iyice arttı. İsrail de misilleme olarak kendi elçisini çekti. Ardından, Türkiye Donanma Komutanı, Eliezer Marom ile İsrail Savunma Gücü [IDF] Başkanı Gabi Aşkenazi’nin bulunduğu üst düzey IDF görevlilerine karşı hukukî süreç başlattı.

2013’te Başkan Barack Obama, aracılık yaparak İsrail’in Ankara’dan özür dilemesini istedi ama normalleşmeye dönük umutlar hiçbir vakit gerçekleşme imkânı bulamadı.

Başbakanlık Ofisi yetkilisine göre, varılan anlaşma şu hususları içeriyor: her iki ülke, elçilerini geri gönderecek; IDF askerlerine karşı sürmekte olan davalar iptal edilecek; İsrail, Mavi Marmara olayının mağdurları için fon kuracak; Türkiye, kendi topraklarında “terörist faaliyetler”i tolere etmeyecek; Türkiye, Haziran 2014’te Batı Şeria’da üç İsrailli gencin kaçırılıp öldürülmesi eylemini yönettiği iddia edilen Hamas militanı Salih Aruri’yi ülkesinden çıkartacak; Türkiye topraklarında İsrail’in doğal gaz boru hattı döşemesine izin verecek ve İsrail’den Türkiye’ye doğal gaz satışıyla ilgili müzakerelere başlayacak.

Dışişleri Bakanlığı genel direktörü Dore Gold, Haziran ayında Sinirlioğlu ile ve diğer üst düzey Türkiyeli yetkililerle gizli toplantılar yapmıştı. Birçok gözlemciye göre bu toplantılar, iki ülke arasında belirli bir süredir dondurulmuş olan ilişkilerin yeniden kurulmasına dair ilk işaretti.

Raphael Ahren
Jonathan Beck
17 Aralık 2015
Kaynak