Gassân Kenefâni

Gassân Fayiz Kenefâni, Britanya’nın mandası olduğu dönemde Filistin’de dünyaya geldi. Sünni Müslüman ve avukat olan bir babanın oğlu olan Gassân, 1948 savaşı esnasında ailesiyle birlikte sürgüne gönderilene dek, Fransız misyoner okuluna devam etti. Lübnan’da kısa bir süre kalan ailesi Şam’a yerleşti. Gassân ortaokulu burada bitirdi ve 1952’de Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım Ajansı’ndan [UNRWA] eğitim sertifikası aldı. Aynı yıl Şam Üniversitesi Arap Edebiyatı Bölümü’ne kaydoldu, ancak panarabist Arap Milliyetçileri Hareketi’ne katıldığı için 1955’te sürgün edildi. Onu Arap Milliyetçileri Hareketi’ne [MAN] kazandıran isim, Dr. Corç Habeş’ti. İkili, 1953 yılında tanışmıştı. Hazırladığı tezin başlığı “Siyonist Edebiyatta Irk ve Din”di. Bu tez, sonrasında kaleme aldığı Siyonist Edebiyatı Üzerine isimli 1967 tarihli çalışmanın temelini oluşturdu.

1955’te Kenefâni, Suriye’yi terk edip eğitmenlik yapmak amacıyla Kuveyt’e gitti. Ertesi yıl Arap Milliyetçileri Hareketi’nin Ra’i [“Görüş”] isimli gazetesinin yayın yönetmeni oldu. Ardından Habeş 1960 yılında kendisini Beyrut’a taşınıp MAN’ın resmî yayın organı olan Hürriye’nin [“Özgürlük”] yayın kuruluna katılması konusunda ikna etti. Kuveyt’te iken Kenefâni, birçok kısa hikâye kaleme almış ve Marksizmle ciddi bir biçimde ilgilenmeye başlamıştı.

1962’de resmî evraktan mahrum olması sebebiyle yeraltına çekilmek zorunda kalan Kenefâni, ertesi yıl Nasırcı ilerici gazete Muharrir’in [“Kurtarıcı”] yazı işleri müdürü, bu gazetenin uzantısı olan haftalık dergi Filastin’in [“Filistin”] de yayın yönetmeni oldu. 1963’te ilk ve en çok bilinen romanı Güneş’teki Adam yayımlandı. Roman, birçok dile çevrildi ve defalarca senaryolaştırıldı.

Üretken edebî faaliyeti, yenilikçi tekniklerinden ötürü epey takdir toplayan üslubu, sahip olduğu toplumsal bilinç ve Filistinlilerin içinde yaşadıkları koşullara dair herkesçe rahat anlaşılan görüşleri, kendisine 1966 yılında Lübnan Edebiyat Ödülü’nü kazandırdı. Ödül, esas olarak kaleme aldığı Sana Kalan Her Şey isimli kısa romanına verildi. Ölümünden sonra ise 1975’te Afrika-Asya Yazarlar Konferansı Lotus Ödülü’ne layık bulundu. Modern Arap romancılığında önemli bir sima olan Kenefâni, aynı zamanda 1966 ve 1968 yıllarında kaleme aldığı, İsrail işgali altında üretilen Filistin Edebiyatı’na ilişkin iki çalışmasında “direniş edebiyatı” kavramını gündeme getirdi.

1967’de Kenefâni, Nasırcı gazete Enver’in [“Aydınlanma”] yayın kuruluna girdi. Gazeteye ek olarak çıkartılan haftalık derginin yazı işleri müdürlüğünü yaptı ve dergiye geniş bir okur kitlesine ulaşan, görüşlerini içeren yazılar yazdı. Aynı yıl, feshedilen MAN’ın radikal Marksist Filistin kolu olarak ortaya çıkmış bulunan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’nin [FHKC] kuruluş sürecine dâhil oldu.

Politbüroya seçilen ve örgütün resmî sözcüsü olarak atanan Kenefâni, Temmuz 1969’da FHKC’nin Hedef isimli haftalık yayın organında çalışmak amacıyla Enver’den istifa etti. Aynı yılın sonunda iki kısa roman daha kaleme aldı: Hayfa’ya Dönüş ve Saad’ın Annesi. Bu süreçte üçüncü romana başladı ve bir kısa hikâyesini tamamladı.

Yakın ilişki içerisinde olduğu Habeş ile birlikte Nasırcı panarabizmi terk ederek devrimci Filistin milliyetçiliğine doğru bir dönüşüm içerisine girdi. FHKC’nin sözcüsü ve örgütün 1969 tarihli Ağustos Programı’nın yazarı olarak Kenefâni, Filistin mücadelesine dönük derin bağlılığını her fırsatta, sürekli olarak gösterdi. 9 Temmuz 1972’de, FHKC’nin yirmi altı kişinin öldüğü, Lod Havalimanı’nda üç Japon Kızıl Ordu mensubu gerillanın saldırısının sorumluluğunu üstlenmesinden birkaç hafta sonra, otuz altı yaşındaki Kenefâni ve küçük yeğeni, Mossad’ın arabasına yerleştirdiği bombanın patlaması sonucu öldü. Ölümünden kısa bir süre sonra, tek tarih çalışması olan 1936-1939 Arası Dönemde Filistin’de Devrim isimli, doğduğu ayda başlayan halk ayaklanmasını inceleyen çalışma yayımlandı. Aralarında 1966 tarihinde yazmaya başladığı çalışma dâhil, birçok roman bitme imkânı bulamadan masasının üzerinde kaldı.

Ölümü sonrası Kenefâni, halk tarafından ölümsüzleştirildi. Doğum günü olan 9 Nisan, Filistin’de ulusal bir etkinliğe ilham verir. Filistinliler, o gün Kenefâni’yi ve eserlerini anarlar. Aynı gün İşgal Altındaki Topraklar’da grevlerle ve gösterilerle karşılanır. Suikasttan beri Hedef dergisinin her kapağını o güzel yüzü süsler. iki çocuğu ile birlikte Beyrut’ta kalan Danimarkalı eşi Anni Hoover, Gassân Kenefâni Kültür Vakfı’nın çalışmalarını yürütmektedir.

Her şeyin ötesinde Gassân Kenefâni, kendi döneminin bir ürünüdür. Onun gazeteciliği ve romancılığı, halkının ve kendi neslinin dertlerini ve arzularını başarıyla anlatmaktadır.

Muin Rabbani
12 Kasım 2000
Kaynak

Kaynakça:
Kanafani, Ghassan. Al-Athar al-Kamila [Toplu Eserler], 7 Cilt, Beyrut: Dar al-Thli'a, 1972.

Siddiq, Muhammad, Man Is a Cause Political Consciousness and the Fiction of Ghassan Kanafani, Seattle: University of Washington Press, 1984.