1987’de bir gece, erken saatlerde, Afrika’nın genç
liderlerinden Thomas Sankara katledildi, sonra da hızla ve sessizce, derin bir
mezara gömüldü.
Bugünse söz konusu cinayetin arkasında olduğuna
inanılan Burkina Faso cumhurbaşkanı, meclisinin, kendisinin ülkeyi terk
etmesini isteyen öfkeli kalabalık tarafından ateşe verilmesini seyrediyor.
Göstericilerin birçoğu, katledilen liderin hatırasının
ülkeyi 27 yıldır yöneten ve bir beş yıl daha iktidarda kalmaya çalışan Blaise
Compaore’ye karşı ayaklanmalarında kendilerine ilham verdiğini söylüyor.
Kimileri, Sankara’nın silâh zoruyla iktidara gelmiş,
ideallerinin peşinde koşarken temel insan haklarını gözardı etmiş bir otokrat
olduğunu söylese de, o, son yıllarda sadece Burkina Faso değil, diğer Afrika
ülkelerinde de devrimci bir ilham kaynağı olarak görülüyor.
Son yaşanan kaostan haftalar önce El-Cezire başkent
Ouagadougou’daki insanlarla konuşmuş, bu insanlardan, Sankara’nın hatırası ile
Compaore’nin beş yıl daha iktidarda kalmaya çalışmasının bir ayaklanmanın
fitilini tutuşturacağına dair tahminler işitmişti.
Sankara suikasta kurban gittiğinde 37 yaşındaydı ve
sadece dört yıl iktidarda kalmıştı.
Ama uyguladığı politikalar ve sahip olduğu vizyon, hem
o iktidarda hayatta olanlar hem de onun ölümünden sonra doğmuş olan gençler
tarafından hâlâ sevgiyle anılıyor.
Katledilmesiyle sonuçlanan darbe, ülkenin Fransa’dan
bağımsızlığını elde etmesi ardından gerçekleşen beşinci darbeydi. Bu cinayetten
en fazla istifade eden isimse, hemen iktidar koltuğuna oturan Compaore idi.
O geceye kadar ikili çok iyi arkadaşlardı.
Her ne kadar o güne kıyasla bugün daha az sefalet
varsa da birçok Burkina Fasolu, son yıllarda Sankara’nın millileştirme
politikalarının kurak olan ülkeyi bugünle karşılaştırıldığında daha bağımsız ve
müreffeh bir yer hâline getirmiş olduğunu düşünmeye başladı.
Emekli bir ekonomi profesörü olan Noel Nébié’nin
dediğine göre, “Sankara dış yardıma karşı çıkıyor, ülkenin kendi insan ve doğal
kaynaklarına dayanan müreffeh bir yer olmasını istiyordu.”
“Ülke GSMH’sinin %32’sinden fazlasını teşkil eden
tarımla işe başlayan Sankara, çalışan nüfusun %80’ine iş buldu, ekilebilir
arazilerin önemli bir bölümünü kontrol eden ekonomideki seçkinleri ezdi ve
geçimlik çiftçilik yapan insanlara arazi verdi. Artan üretim de ülkeyi kendi
kendine yeten bir yer haline getirdi.”
Bir Millete İsim Vermek
Başlarda, nehir sebebiyle, Yukarı Volta Cumhuriyeti
olarak bilinen ülkenin ismi 1984’te Sankara tarafından Burkina Faso olarak
değiştirildi. “Namuslu İnsanların Ülkesi” anlamına gelen Burkina Faso, kısa
sürede Sankara’nın başlattığı millileştirme mücadelesinin sembolü hâline geldi.
Kimileri, onun millete bir isim vermesinin onun
hatırasını canlı tuttuğunu söylüyor.
Başkent Ouagadougou’da avukatlık yapan 47 yaşındaki
Ishmael Kaboré bu durumu şu şekilde anlatıyor:
“Sabah
uyanıp bir Burkina Fasolu olduğunuzu hatırladığınızda, ülkeye ismini veren ve
bu ismi bizim üzerimize damgalayan insanı da otomatikman hatırlıyorsunuz.
Başta
insanlar, ülkenin ismini tuhaf, saçma ve Afrika’daki diğer ülkelerin
taşıdıkları modern ve yabancı isimlerden çok farklı buldular. Ama Sankara’nın
ölümünden sonra, onun bize kendi tarihimizi anlatan ve karakterimizi resmeden
özgün ve özel bir kimlik vermek istediğini anladılar.”
Sankara, dış politikaları esas olarak anti-emperyalizm
üzerine kurulu olan kararlı bir panafrikanisttir. Dış yardımı elinin tersiyle
iten hükümeti, IMF’in ve Dünya Bankası’nın ülke üzerindeki etkisini borç
indirme politikaları ve tüm toprağı ve maden zenginliğini millileştirmek
suretiyle söküp atmaya çalışır.
Kıtlıkla mücadele etmek için kendine yeterlilik ve
toprak reformu politikaları uygulanır, ülke genelinde okuma-yazma kampanyası
başlatılır ve ailelerden çocuklarını aşılatmaları istenir.
Sankara hükümetinde sağlık bakanlığında kampanya müdür
yardımcısı olarak çalışan Fatoumata Koulibaly şu tespiti yapıyor:
“Bazı
aileler, çocuklarını dinî veya akidevî sebeplerden ötürü aşı yapmaya
gelenlerden kaçırdılar, bu da bizim çabalarımızı bir biçimde sabote etti. Ama
Sankara, buna karşı güçlü bir duruş sergiledi, bu da cüzzam, sarıhumma ve
menenjit gibi hastalıklara karşı üç milyona yakın çocuğun aşılanmasına katkı
sundu.”
Dediğine göre, aşılama faaliyeti, Burkina Faso’da o
günden beri yaygın bir uygulama.
Öfke Patlıyor
Sankara, çoğunlukla “Afrika’nın Che Guevara’sı” olarak
görülüyor, bunun nedeni, onun dünyanın bu ünlü devrimci liderinden alıntı
yapması ve kendisinin ondan ilham aldığını söylemesi. Ayrıca Sankara, eski Gana
cumhurbaşkanı ve dost bir devrimci olan Jerry Rawlings’in de iyi bir arkadaşı.
Ona yönelik insanların coşkulu desteğine rağmen,
Sankara öldürülmemiş olsaydı, hayatın daha iyi olup olmayacağına dair
kestirimde bulunmak mümkün değil, ama gene birçok insan daha iyi olacağı
iddiasında. Bu iddia, Perşembe günü yaşanan olayların önemli bir nedeni.
“Sankara’nın iktidarda olduğu dönemde yaşamamış olan
gençler, bugün ülkede bir şeylerin yanlış gittiğini gördüklerinden, geri dönüp
söz konusu döneme bakıyorlar.” Bu sözler, Ouagadougou Üniversitesi’nde öğrenci
olan 23 yaşındaki İbrahim Sanogo’ya ait.
“Sankara,
sadece emperyalizmle mücadele etmekle kalmamış, ayrıca halkın ve ülkenin
gelişmesini, onların Batı yerine kendisine güvenmesini istemiş. Bugün tüm
üniversite mezunu gençler, buradaki işsizlik yüzünden sıradan işlerde çalışmak
için yurtdışına çıkmayı hayal ediyorlar.”
Oysa Compaore de kimi başarılar elde etmiş. Madencilik
endüstrisi son yıllarda patlama yaşamış. Bakır, demir ve manganez piyasaları
gelişme kaydetmiş. Madencilik Bakanlığı’nın verdiği rakamlara göre, altı sahada
altın üretimi 2011’de yüzde 32’ye çıkmış, bu da Burkina Faso’yu Afrika’da en
büyük dördüncü altın üreticisi durumuna getirmiş.
Büyüme oranı yüzde yedi düzeyinde. Ama kişi başına
gelir sadece 790 dolar. Ülkede insanlar, hayat standartlarının çoğunluk için
çok düşük olduğunu söylüyorlar. Yolsuzluk ve seçkincilik temel problemler,
zenginliğin büyük bölümü bir avuç insanın elinde.
Bağımsız bir kırsal kalkınma uzmanı olan Seydu
Yabré’ye göre, “Dünya Bankası ve IMF’in rakamları sadece kâğıt üzerinde
geçerli, Burkina Fasoluların cebine yansıyan bir şey yok. Sadece bir avuç
insan, ülkedeki zenginliğin keyfini çıkartıyor. Evleri ziyaret ettiğinizde ya
da iç bölgelere gittiğinizde, sefaletin korkunç bir düzeyde seyrettiğini
görüyorsunuz.”
Ürkütücü Öngörü
Yabré’nin kanaatine göre, ölmese, belki de Sankara’nın
yolsuzluk karşıtı kampanyası ve örnek teşkil eden mütevazı hayat tarzı,
zenginliğin akmasa da damlamasını sağlayacak güce sahipti.
Yabré’nin ifadesiyle, “Sankara, o dönemde Afrika’nın
en gerçekçi cumhurbaşkanı idi. O küçük ve mütevazı bir evde yaşıyordu,
bisiklete biniyordu, öldüğünde hesabında sadece 350 dolar vardı. Kendi
çevresindeki insanlarla da kavga ediyordu, zira o, ordudaki meslektaşlarının
kamu fonlarını zimmetlerine geçirmelerini ve gösterişli bir hayat yaşamalarını
istemiyordu.”
Sankara, belki de başına gelecekleri öngörerek,
ölümünden bir hafta önce şunu söyledi: “Devrimcileri şahsen öldürebilirsiniz
ama fikirleri asla öldüremezsiniz.”
Birçok gözlemciye göre, Burkina Faso’daki son yirmi
yılda yaşanan ilerlemenin nedeni, ülkedeki istikrar ama halkın yığınlar hâlinde
meclisi yıkmak için bir araya gelişinde görüldüğü üzere, patlama noktasına
gelmiş bir öfke bu istikrarı anında silip süpürebiliyor.
“Yağmacıların elinden kimi imtiyazları fakirler adına
zorla aldığı için çokça düşmanı vardı Sankara’nın. Belki o, bu işi radikal bir
biçimde, oldukça kısa bir sürede yaptı.” Yabré’nin tespiti bu yönde.
Kingsley Kobo
31 Ekim 2014
Kaynak
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder