EZLN ve Yeni Subcomandante

Öngörülü bir isim, askerî stratejist ve halk örgütçüsü, bunlar Zapatista Millî Kurtuluş Ordusu’nun (EZLN) yeni subcomandantesinin bazı özellikleri. 1994 Ocak’ının ilk günlerinde Binbaşı Moisés olarak biliniyordu, sonrasında 2003’te yarbay oldu. Bugün (14 Şubat) Zapatista askerî lideri ve sözcüsü Subcomandante Marcos tarafından isyan güçlerinin yeni subcomandantesi (altkomutan) olarak takdim edildi.

Altkomutan Marcos, yeni atamayla ile ilgili duyurusunda şu sözleri sarf ediyor: “Sizlere bizden birini, İsyan Ordusu’nun Altkomutanı, yoldaşımız Moisés’i takdim etmek isterim. O kapımıza göz kulak olan biri, sesi hepimizin sesi. Onu dinlemenizi, ona kendimize baktığımız gibi bakmanızı istiyorum.”

Moisés, EZLN’nin halka yönelik faaliyetlerinde herkesçe bilinen komutanlardan biri. Moisés’i ilk kez, 16 Şubat 1994’te, EZLN’li savaş tutsağı General Absalon Castellanos’un teslimi süresince, savaşın başlamasından sonra Zapatista’nın kamusal etkinliklerinin başlangıcını teşkil eden bu olayın başında gördük. Bu olayda savaşın ilk günlerinde tutsak edilen yüzlerce Zapatista tutsağına karşı uyguladığı acımasız pratikleri ile bilinen eski Chiapas valisi ile değiştokuş yapılmıştı. Söz konusu olay, savaşın gidişatına dair bir yığın sembolle yüklüdür. Bu eylem, valinin, bizzat kendisinin aşağıladığı, hapse attığı ve katlettiği kişilerce affedilmesinin ağırlığını taşımaya mahkûm edilmesi anlamına gelen ahlâkî bir hareketti esasında.

“"Savaş tutsağı General Absalon Castellanos Dominguez’i almak için bulunuyordum orada. Özetle Halk Ordusu, Zapatista Millî Kurtuluş Ordusu savaşçılarla düşmanlar arasında gidip gelerek sürece hizmet etti. Askerî onurun değeri yegâne köprüydü. Bu köprüyü sadece gerçek insanlar kullanır. Onuruyla savaşanlar onuruyla konuşur.” O vakit Binbaşı Moisés’in ağzından çıkan bu cümleler, 19 yıllık mücadelenin en duygusal olaylarından biri ile ilgiliydi: bu olayda kamuoyu ilk kez Guadalupe Tepeyac’taki Zapatista destek üslerini görme imkânı bulmuştu.

Altkomutan Moisés, Meksika’nın Chiapas eyaletindeki Los Altos bölgesinin dağlarında yaşayan bir yerli Maya halkı olan Tzetal halkına mensuptur. Kendi ifadesiyle, örgüte 1983’te katılır. Hazırlık çalışmaları dâhilinde kente gönderilir, burada gizli bir evde, ileride komutanı olacak olan Altkomutan Pedro ile tanışır. Moisés Pedro’nun sağ kolu olur. Sonrasında Moisés Altkomutan Marcos’a da çok yakın bir isimdir. O ayrıca Las Margaritas’taki Tojolabal vadisinde yaşayan halkın örgütlenmesi çalışmalarına da dâhil olur. Köy köy, ev ev gezerek mücadelenin gerekçelerini izah eder.

Moisés boyca kısadır ama devasa bir kalbe ve politik bir vizyona sahiptir. Her zaman o siyah askerî şapkası başındadır. Tzeltal’ı derinden onurlandıran bir mizah anlayışı ile yüklüdür. O, 9 Şubat 1995’te hükümet EZLN’ye ihanet ettikten sonra, görevden el çektiğinde Marcos ile birlikte olan isimlerden biridir. Tam da bu nedenle ilgili döneme dair yazının önemli bir bölümünde ikili hep birlikte resmedilir.

Moisés, Altkomutan Marcos ile Pedro’nun yaptıkları son toplantılara tanıklık eden isimlerden biridir, zira o dönemde Pedro’nun komutan muavinidir. Moisés’in naklettiği kadarıyla iki komutan savaşa neden girilmesi gerektiğini uzun uzun tartışmışlardır. Her iki isim de “birimiz geride kalsın, diğeri düşerse onun yerini alsın” kararında ortaklaşır. Ancak her iki komutan da savaş alanına atılır, biri San Cristobal de las Casas’ın ele geçirilmesi için yapılan savaşa katılır, diğeri de aynı sabah gerçekleşen çatışmada öldürüldüğü Las Margaritas’a gider. İsyan birlikleri komutansız kalır ancak sonrasında bölgedeki operasyonun kontrolü ve kumandası için yeni bir altkomutan belirlenir.

Gen. Absalom’un teslim edilmesi ardından, katedral diyalogları başlar, isyan bölgesi sivil topluma ve medyaya açılır, Zapatistaların kamusal faaliyetlerinin önemli bir bölümü Tojolabal vadisine taşınır, burada Altkomutan Marcos’un yanında hep Binbaşı Moisés, Komutan Tacho ve bölgenin diğer askerî ve sivil liderleri vardır.

İlk aylarda ve yıllarda Moisés, örgüt içerisindeki çalışmalarına ek olarak millî ve milletlerarası sivil toplumun önemli bir bölümüne temsilci olarak takdim edilir. O, Zapatista mücadelesinin nasıl başladığını, barışçıl ve politik faaliyetlerinin nedenlerini ve içeriğini izah eden mülâkatlar verir, bu konuşmalarında öncülü Özerk Belediyeler Birliği’nin kurucu bileşeni olan Juntas de Buen Gobierno’nun (Âdil Hükümet Şurası) amacı ve işlevlerini anlatır.

2005’te, Lacandona Ormanı Altıncı Deklarasyonu’nun yayınlanması ile Moisés genel komutanlık tarafından “Intergalaktik” olarak bilinen komisyonda milletlerarası işler sorumluluğuna atanır. Bu dönem boyunca Delege Sıfır (altkomutan Marcos) Öteki Kampanyası dâhilinde tüm ülkeyi gezerken, Yarbay başka ülkelerden gelen ziyaretçileri kabul eder ve milletlerarası toplantılara selâm mesajları gönderir.

EZLN’nin yirminci kuruluş yıldönümünde sabrı ve karakteri ile herkesin tanıdığı Moisés şu tespiti yapar: “Bizim yolumuz önce uygula sonra teorisini yap fikri üzerine kuruludur. Politik partiler ve hükümet Yerli halkların tanınmasını reddettiklerinde yaşanan ihanetin ardından bizim bu işi nasıl yapacağımızı görmemiz mümkün oldu.”

Şurası kesin ki Altkomutan Moisés kendisine ait şu ifadeye gururla katılacaktır: “Bence eğer devrimci olacaksanız, sizin sonuna dek devrimci olmanız gerekir, çünkü eğer bir devrimci kendi sorumluluklarını tam anlamıyla yerine getirmezse ya da halkı terk ederse yapılan işlerin de bir kıymeti kalmaz. Aynı ülkenin, Meksika’nın başka eyaletlerinden ve dünyanın çeşitli ülkelerinden gelip mücadeleye katılan erkek ve kız kardeşler olarak bizim bu sorumluluğu üstlenmemiz gerekir.”

Ve o bizatihi bu sorumluluğu üstlenmiş bir kişidir.

Gloria Muñoz Ramírez
17 Şubat 2013
Kaynak